Úrval - 01.02.1967, Page 91

HINN DÁSAMLEGI HEIMUR
89
þess a'ð halda í áttina frá maura-
búum þeim, sem þeir voru að reyna
að komast til.
Santschi gat ekki komið með
neina útskýringu á niðurstöðum
einnar tilraunar sinnar. Hann setti
d.iúpan kassa, sem var opinn að
ofan, umhverfis maurafylkingu, og
komst að því, að maurarnir héldu
áfram í sömu átt, þótt þeir gætu
ekki séð sólina. Það var ekki fyrr en
dr. Karl von Frisch uppgötvaði það
mörgum árum síðar, að hunangs-
býflugur gátu greint „pólariserað"
ljós, að lausn fannst á ráðgátu þess-
ari. Mannlegt auga fær ekki greint
„pólariserað“ ljós hjálparlaust, en
það getur hunangsbýflugan ekki
síður en maurarnir hans Santschi.
Ef maður snýr sér við, meðan
maður virðir fyrir sér sjóndeildar-
hringinn í gegnum „pólariseraða“
filmu eða „póliseringarfilti" ljós-
myndavélar, getur maður greint, að
himinninn dökknar þannig, að
..hann myndar rétt horn við sólina.
Von Frisch komst að því, að býflug-
urnar gátu með hjálp þessa fyrir-
brigðis áttað sig á því, hvar þær
voru staddar og í hvaða átt skyldi
halda, þó þær gætu ekki séð nema
iítinn hluta himins. Enn skilja menn
ekki fyllilega, hvers konar skyn-
færi mun hér vera um að ræða hjá
býflugunum.
Þegar leitarflugur finna gnægð
hunangs, snúa þær aftur til kúpa
sinna og hefja þar hina svokölluðu
,,hunangsdansa“, þær dilla aftur-
endanum sífellt til í dansi sínum.
Þangað til alveg nýlega álitu menn,
að orðsending sú, sem þær væru að
koma til skila með dansi sínum,
hljóðaði eitthvað á þessa leið: „Ég
hef íundið blóm með hunangi í.
Fárið og finnið þau.“
Það var Karl von Frish, sem upp-
götvaði, hver er hin raunveruleg'a
merking dans þessa. Hann hefur
stundað skordýrarannsóknir sínar í
samtals 40 ár og hlotið heimsfrægð
fyrir. Er þar um að ræða eitt af
meiri háttar vísindaafrekum 20.
aldarinnar. Líklega er þetta þýðing-
armesta framlag til vísindagreinar
þeirrar, er beinist að hegðun og at-
ferli dýranna. Árangur hans og niö-
urstöður voru svo íurðulegar, að
h?nn gat alls ekki trúað þeim sjálf-
ur. En aðrir vísindamenn hafa nú
sannprófað allar hans niðurstöður
í öllum smáatriðum.
Dr. von Frisch setti skál fulla
af hunangi fyrir býflugurnar.
Þegar leitarflugurnar fundu hana,
merkti hann þær með rauðri máln-
ingu. -Síðan fylgdist hann með því
í gegnum glervegg, er þær snéru
heim til kúpunnar og hófu hunangs-
dans sinn. Mokkrar hinna býflugn-
anna eltu þær til baka til skálarinn-
ar. Smám saman virtust fregnirnar
hafa dreifzt út á meðal hinna, að
það hefðu fundizt nægar birgðir
hunangs. í mikilli æsingu fóru bý-
flugurnar nú að fljúga í áttina til
skálarinnar.
Von Frisch komst að því, að í
dansi sínum gefa býflugurnar til
kynna bæði hina réttu stefnu og
fjarlægð til hunangsbirgðanna. Væri
hunangið í meira en 90 metra fjar-
lægð, mynduðu leitahbýfluguk'nar
töluna 8 með dillhreyfingum sín-
um. Stefna hreyfingarinnar við
miðju áttunnar gaf til kynna stefn-