Úrval - 01.04.1968, Blaðsíða 37

ÁSTAFARSLÝSINGAR ....
35
tungumáli. Friedrich Schopenhauer
telur þær vera „ávöxt hinnar æðstu
vizku, sem menn hafa öðlazt“, og
Paul Deussen kallar þær: „heim-
spekikenningar, sem engan líka eiga
sér að líkindum, hvorki í Indlandi
né annars staðar."
Vedurnar eru jarðnesk trúar-
brögð. En með tilkomu hinna nýju
bóka, upanishadanna, skipti um, en
þó þannig, að jarðneskt og ójarð-
neskt er látið blandast í æðri ein-
ingu. Jafnframt minnkaði vegsemd
hinna gömlu guða, en aðrir komu
fram og tóku við af þeim. í stað
lífsfagnaðar þess sem í vedunum
birtist, kom nú innhverf leit að
lausninni á ráðgátum lífsins.
Hið eilífa og absolúta er hið ó-
persónulega brahma. Það er hand-
an allra athafna, kyrrðin er eigind
þess og aðall. Vald þess birtist í
trimurti, hinu eina og þrenna, en
þar er höfundurinn hinn persónu-
legi Brahman, sá, sem ræður fyrir
þróun, er Vishnu, sá, sem tortímir,
Síva. Þessir þrír eru æðstir guða,
eða deva (día), og ekki ódauðlegir
fremur en þeir, heldur eru þeir
gerðir í einni af hinum mörgu
myndum, sem Brahman tekur á sig.
Úr hinu eilífa skapar Brahman ver-
öld, sem þróast á Kalpa, tímabili,
sem er 4320 milljónir ára, eða vinzt
upp, en síðan tekur jafnlangan tíma
að vinda af. Meðan undið er af tek-
ur hið ópersónulega brahman við
öllu því sem skapað var, en þegar
þessu er lokið (eftir óratíma) hefst
heimsrás að nýju, vex og ber blóm
sem visnar og deyr án þess þó að
jurtin sjálf fyrirfarist. Alheimur
brahmans, makrókosmos, á sér hlið-
Hér er samanburðarmynd frá Evr-
ópu: þetta er höfuð á þakrennu, sem
á að leiða burt regnvatniö af þaki
dómkirkjunnar í Freiburg í Þýzka-
landi.
stæðu í smáheimi hans, mikrokos-
mos, en í hinum síðarnefnda fæðast,
menn og deyja, fæðast aftur og
svo koll af kolli.
Indversk myndlist er trúarlegs
eðlis, en okkar hér á Vesturlöndum
fagurfræðileg. Brahamar hafa ótrú
á hinu fagra, því þeir óttast að það
dragi athygli áhorfandans frá því
sem er markmið hstarinnar, að
þeirra dómi. Samkvæmt kenningu
upanishadanna er tilveran maya,
blekking, sem stafar af fávizku.
Þessi blekking, eða draumur, hverf-
ur þá fyrst, þegar hin andlega þekk-
ing hefur birzt manni, sú sem lýsa
má með orðunum: aham Brahma
ammi (ég er Brahma), en það
mundi þýða að hafa sameinazt hinu
eilífa. Og fyrst list er í sjálfu sér
tjáning í hærra veldi, eða aflvaki
umbreytingar, mynd þess sem enga
mynd hefur, hlýtur hún að vera
maya. Ef hún á að gegna hlutverki
sínu, ber henni að íklæða sannleik-