Úrval - 01.04.1968, Blaðsíða 47

ÆVI SAMUELS JOHNSONS
45
voru þeir ekki á sviði lögfræðinn-
ar, sem faðir hans hafði att honum
í, nauðugum, heldur beindust þeir
að ritmennsku. Sterkasta hlið höf-
undarins Boswells var sjálfsopin-
berun. Áður en hann hitti Johnson
hafði hann álitið Lundúnadagbók
sína, sitt mikilvægasta verk. En nú
þegar hér var komið, varð John-
son fljótt nokkurs konar betri
helmingur Boswells, og ef svo má
segja, þá opinberaði Boswell sig í
Johnson, eða fann boðskap sínum
útrás í því að skrifa um hinn mikla
mann.
Þegar bók Boswells er opnuð,
heyrir maður hvar doktorinn renn-
ir niður teinu sínu eða hámar í
sig steikarsneiðar og fiskisósu. Það
má heyra hann loðmæltan af port-
víni eða þegar einhver leyfir sér
að gagnrýna einhver orð hans og
heggur sökudólginn í herðar nið-
ur fáum meitluðum setningum,
þaulhugsuðum og þungum. Þar eru
líka líflegar lýsingar á háttum
hans og furðulegum kækjum, hann
tók stundum hrikaleg þunglyndis-
köst, óttaðist dauðann mjög, og var
illa haldinn af ímyndunarveiki alla
ævi auk þess sem hann gekk aldrei
svo eftir nokkurri götu, að hann
kæmi ekki við alla staura sem við
hana stóðu, af einhverjum huldum
ástæðum. Sannleikurinn er sá, að
bókin, sem gnæfir yfir aðrar ævi-
sögur, er því mjög nærri að vera
sjálfs ævisaga. Hún hefur því raun-
ar tvöfalt gildi, því að bæði John-
son og Boswell voru einstæðir
menn, þótt ólíkir væru og báru um
margt af samtíð sinni.
Samuel Johnson fæddist árið 1709
í stjórnartíð Önnu drottningar I.
Hann var sonur bóksala í Lichfield,
sem raunar fór á höfuðið. Sem
drengur hafði hann geysilegt minni
og þekkti snemma til hinna fornu
latnesku höfunda, en það var
stærsti þáttur menntunar á þeim
dögum. Samuel fór frá Pembroke
College í Oxford próflaus, eftir að
hann hafði deilt við mann þann,
sem hafði að nokkru staðið undir
útgjöldum við skólavist hans þar.
Hann reyndi sig því næst við
kennslu og einn af fyrstu nemend-
um hans var David Garrick, sem
líka var frá Lichfield. Ungur að
árum kvæntist hann svo ekkjufrú
Porter, en hún var honum tuttugu
árum eldri og hann kallaði hana
aldrei annað en Tetty. Þetta var
ekki ójafn ráðahagur, því að þau
voru bæði heldur ólánleg útlits.
Hún dó árið 1752 og hafði þá deilt
með Johnson hinum mörgu árum
hans og fáeinum hinna feitu. Hann
hafði þá ekki fengið út gefna hina
miklu „Orðabók enskrar tungu“,
en Tetty hafði hins vegar árum
saman séð hann berjast við að hafa
í sig og á, með því að vinna við
þýðingar og annað slíkt. Á hinn
bóginn hafði hann þá þegar birt
kvæði um Lundúnir, sem hafði
hlotið lof Pope’s, sem sjálfur var
mesta skáld sinnar tíðar, og enn-
fremur hafði Johnson þegar fengið
mikið orð á sig fyrir greinar sínar
og ritgerðir, sem hann birti í „Veg-
farandanum".
Hann var orðinn talsmaður há-
enskrar hugsunar og hafði lengi
verið Jakobíni. Og 1754 skipti sköp-
um í lífi hans: Hann gaf út orða-