Fróðskaparrit - 01.01.1994, Page 66

78
BALLADEN HOS SIGRID UNDSET
lett gjenkjennelege - Falkvord Lommanns-
son = Folke Algotsson (son til ein lag-
mann), Tostein Davidson = David Tor-
stensson. Ingrid Svantepolksdotter har der-
imot fátt namnet Vendelill eller Vendelin,
men ogsá dette namnet har historisk bak-
grunn.
Gjennom farsslekta er Kristin knytt til
verkelege brurerov, brurerøvarar og bort-
røva brurer - ved at den fiktive Kristin og
den like fiktive Lavrans er hekta pá faktiske
stormannsslekter. Om Kristins slekt pá
farssida fár vi vite at Lavrans “var av den
slegt som her i landet blev kaldt Lag-
mandssønneme. Den kom ind fra Sverige
med hin Laurentius Østgøtalagmand som
tok Bjelbojarlens søster jomfru Bengta ut
av Vreta kloster og rømte til Norge med
hende” (Kransen: 3). Denne faktiske Lau-
rentius som Lavrans heiter etter, har i
Kristin-trilogien den fiktive broren Ketil -
farfar til Lavrans Bjørgulfssøn.
Det var i 1244 at lagmannen Laurentius
røva jomfm Bengta - eller Benedikta - ut
av klostret. Og ein ballade vart det laga om
dette bmrerovet ogsá - “Herr Lavrents og
Bengta Sunesdatter” (Danmarks gamle
Folkeviser III: 470ff.). I Kransen heiter det
at Laurentius døydde av sott og at enka
seinare vart rikt gift i eit anna land. Det vart
den verkelege Bengta ogsá - med den
svenske stormannen Svantepolk Knutsson
- og ho var mor til Ingrid Svantepolksdot-
ter, som altsá vart røva av Folke Algotsson!
I tradisjonen har mor og dotter - Bengta og
Ingrid - blitt forveksla. Dette er gmnnen til
at den bortrøva bmra i balladen “Falkvord
Lommannsson” heiter Vendelill/Vendelin/
eller Mendelin/Bendelin - av Bengta/
Benedikta (Jonsson, 1990: 3 ff.; og Hilde-
man, 1985: 87).
Jomfru Bengta var dotter til den svenske
jarlen Sune Folkesson. Ogsá han skal ha
skaffa seg gifte pá ulovleg vis - og ha røva
Helena, dotter til kong Sverker II, ut av
Vreta kloster. Om dette - rett nok usikre -
brurerovet handlar balladen “Vreta kloster-
rov”. Sigrid Undset lar jomfru Bengta vere
“Bjelbojarlens søster”, dvs. syster til Birger
jarl av Bjelbo. Det var ho rett nok ikkje -
om ho var i nær slekt. Men i den danske
balladen “Herr Lavrents og Bengta Sunes-
datter” eller “Kong Birgers søster Bengta”
som den ogsá blir kalla, opptrer ho som net-
topp det - eit tydeleg teikn pá at forfattaren
byggjer pá denne visa.
Opplysningane om Kristins farsslekt
spelar sáleis ei viktig rolle - slik liknande
ættetavler gjer i sagaer og annan mellom-
alderlitteratur. Det er sjølvsagt eit viktig
poeng at Kristin ikkje bare høyrer til ei stor-
mannsslekt, men er nærskyld det svenske
kongehuset. Dette kan bl.a. vere med pá á
forklare danningsniváet, sansen for riddar-
leg framferd og evna til sjølvrefleksjon hos
Lavrans - eigenskapar som han freistar á
overføre til døtrene. Like viktige er dei tre
brurerova som har skjedd i Kristins slekt -
tre av formødrene hennes er blitt røva ut av
kloster. Dette er ein slektsarv som gjer det
rimeleg á vente at Kristin má vere dispon-
ert for same lagnad. Og ikkje minst blir fak-
tiske og fiktive bmrerov - bmrerovet som
motiv - forsterka gjennom bmrerovsbal-
ladane som meir eller mindre tydeleg er til
stades i teksten.
Nært knytt til brurerovsmotivet má vi
ogsá seie den balladen er som Sigrid Und-