Skírnir - 01.12.1917, Side 59

Skírnir] Þjóðfélag og þegn. 393 -
g i 1 d i, þegar aðstreymið óx og sýnilegt var, að það
myndi albyggjast.
Með öðrum orðum: verð á landi, án tillits til bygg-
inga og umbóta, stendur í beinu hlutfalli við þéttbýlið,
og þó réttara sagt, eftirspurnina, því sumstaðar er
ekki eins þéttbýlt og eftirspurnin segir til, af því umráða-
menn landsins gefa ekki kost á landinu til afnota, eða þá
með óaðgengilegum kjörum. Þessi staðreynd, að mikill
hluti af öllu landverði skapast við eftirspurn alþjóðar, er
tákn þess, að ekki getur framar einn en annar sannað
eignarrétt sinn á þ e i m hluta landsverðsins, né þeirri
verðhækkun, sem á eftir að koma fram af sömu orsökum.
— Sá hlutinn er að réttu lagi félagseign, af því hann er
myndaður af þjóðfélaginu, ekki eingöngu af því
það er r í k i, heldur og samsafn einstaklinga með til-
tölulega sameiginlegum áhugamálum og verkefnum, sem
bundin eru við þetta land, og þá eðlilega fremur við einn
stað en annan, sem af þeim orsökum stígur þá í verði
fremur hinum. Á hinn bóginn á sú verðaukning, er hver
einstaklingur myndar sérstaklega með eigin umbótum ár
landinu, að vera hans óskert eign. En hvorugt þetta á
sér stað með núgildandi skipulagi, því félagsmynd-
aða verðaukningin rennur óhindrað i vasa landeigend-
anna, eins og þeir hefði skapað hana einir, og f r a m-
taksmyndaða verðaukningin gefur þeim tilefni til
að krefjast hækkandi landsskulda af leiguliðunum, sem
hana hafa framleitt hver eftir annan með ýmsum um-
bótum.
En framvegis eiga kröfur þjóðfélagsins og þegnsins
— þessara tveggja málsaðila hvors til annars — að vera
settar hlið við hlið á þann hátt, sem náttúrlegt réttlæti
segir til. Krafa einstaklingins er að fá fullan arð verka
sinna og eigna, og með sama rétti getur þjóðfélagið ætlast
tilj að það fái arð af því verði, sem það gefur
landinu á hverjum stað. — Hér heíir verið sýnt fram á,
að sá arður rennur beint eða óbeint í vasa einstakra
manna — landeigendanna —, svo þó þjóðfélagið kræfi þá