Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 57

4.4.4 Lausn undan efndum in natura útilokar ekki önnur
vanefndaúrræði
Þótt seljandi sé laus undan efndum skv. 1. mgr. 23. gr., er í sjálfu sér um
vanefndir að ræða í skilningi 22. gr. Afsökunarástæður 1. mgr. 23. gr. hafa
með öðrum orðum aðeins þýðingu varðandi skyldu seljanda til efnda, og þær
útiloka engan veginn, að kaupandinn geti neytt annarra vanefndaúrræða. Þar
sem skilyrði fyrir lausn undan skaðabótaskyldu skv. 27. gr. eru strangari en
skilyrðin fyrir lausn undan efndaskyldunni, getur kaupandinn í mörgum
tilvikum krafist skaðabóta fyrir tjón sitt, þótt hann geti ekki krafist efnda
samkvæmt aðalefni samningsins.37
4.4.5 Tímabundnar afsökunarástæður
Lausn undan efndum getur samkvæmt 2. mgr. 23. gr. kpl. aðeins átt við,
meðan afsökunarástæðan er fyrir hendi. Það er jafnframt skilyrði, að hún
falli brott innan hæfilegs tíma. Þegar langur tími er liðinn, er lítil ástæða til
þess, að seljandinn sé áfram skyldur til efnda. Við mat á því, hvað teljist
hæfilegur tími, skiptir bæði máli hvers eðlis greiðslan er og hagsmunir kaup-
anda af efndum seljanda. Upphaf frestsins hlýtur að miðast við umsaminn
afhendingartíma. Það, sem telst „hæfilegur tími“ í þessu samhengi, getur
bæði verið lengra og styttra en það, sem leiðir af samsvarandi orðalagi í regl-
unum um tilkynningarskyldu, sbr. 1. mgr. 32. gr.38
4.4.6. Efndir verða til muna örðugri eða annars eðlis en vænta mátti
Efnda verður heldur ekki krafist, ef þær verða, með hliðsjón af þeim tíma
sem liðinn er, til muna örðugri eða annars eðlis en seljandinn gat vænst, sbr.
2. mgr. 23. gr. kpl. Sama gildir, ef það væri að öðru leyti ósanngjarnt að
krefjast efnda af hálfu seljanda. Meginmáli skiptir, að þau atvik, sem leyst
hafa undan efndaskyldu skv. 1. mgr., séu fallin brott. Seljandinn er þá skyld-
ur til efnda, nema óhæfilega langur tími hafi liðið. Við mat á því, hvað sé
hæfilegur tími í þessu sambandi, verður eins og áður segir að líta til efnis
samnings og hagsmuna kaupanda af efndum. Þótt tímalengdin sé innan
þeirra marka, sem telja má hæfileg, geta eigi að síður hafa komið til ný atvik,
sem valda því, að ósanngjamt er að krefjast efnda af seljanda. Sem dæmi má
nefna það tilvik, þegar bruni veldur framleiðslustöðvun og þar með efnda-
hindrun af hálfu seljanda. Seljandi hefur síðan aftur framleiðslu með nýjum
vélum, en þær geta ekki tryggt, að framleiðslan hafi þá eiginleika, sem gert
var ráð fyrir í samningi. Framleiðsla fyrir kaupandann getur af þessari
ástæðu einungis farið fram með auknum mannafla og á sérstaklega kostn-
aðarsaman hátt að öðru leyti. Þótt skilyrðum skv. 1. mgr. sé í sjálfu sér ekki
fullnægt, getur í tilviki sem þessu verið ástæða til þess að leysa seljandann
37 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 81.
38 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 82.
313