Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Síða 59

getur á hinn bóginn losnað undan bótaskyldu á grundvelli þeirra skilyrða,
sem fram koma í 2. málsl. 1. mgr.43
I kpl. nr. 39/1922 var bótaábyrgð seljanda vegna afhendingardráttar og galla mis-
munandi eftir því, hvort um var að ræða tegundarkaup eða einstaklega ákveðin kaup.
I tegundarkaupum var aðalreglan sú, að seljandi bar hlutlæga ábyrgð, en frá því voru
þó undantekningar, ef afhendingardrátt eða galla mátti rekja til nánar tilgreindra
hindrana, sem stóðu í vegi fyrir efndum, sbr. 24. gr. og 3. mgr. 43. gr. eldri laga.
Hindrun varð að vera með þeim hætti, að efndir væru útilokaðar, og hún varð að auki
að vera almenn, en í því fólst, að hindrun, sem snerti einungis hagsmuni viðkomandi
seljanda en ekki annarra, nægði ekki til að leysa undan ábyrgð. Loks urðu aðstæður
að vera þannig, að seljandi hefði ekki haft ástæðu til að hafa hindrunina í huga, þegar
kaup voru gerð.
I einstaklega ákveðnum kaupum bar seljandi samkvæmt eldra rétti ábyrgð á afhend-
ingardrætti, nema því aðeins að „drátturinn var ekki honum að kenna“. Seljandinn
bar með öðrum orðum sakarábyrgð með öfugri sönnunarbyrði og unnt var sam-
kvæmt reglunni að gera hann ábyrgan vegna gáleysis starfsmanna sinna og annarra,
sem hann hafði falið að efna kaup fyrir sína hönd. Þá gat seljandi einnig orðið
ábyrgur, ef hann sýndi af sér gáleysi við samningsgerð. Loks var ábyrgð lögð á
seljanda á grundvelli ábyrgðaryfirlýsingar, auk þess sem hann bar ábyrgð á því að
fjárskortur hindraði ekki efndir.
Þegar einstaklega ákveðinn hlutur var gallaður, bar seljandi bótaábyrgð, ef gallann
mátti rekja til vanrækslu eða svika af hans hálfu, sbr. 2. mgr. 42. gr. eldri laga. Þar að
auki bar seljandi ábyrgð án sakar, ef söluhlutur hafði ekki þá eiginleika til að bera,
sem seljandi hafði ábyrgst sérstaklega. Seljandi bar hér einnig ábyrgð á þeim mönn-
um, sem hann hafði falið að annast samninga fyrir sína hönd. Skv. 30. gr. eldri laga
bar kaupandi hlutlæga ábyrgð vegna dráttar á greiðslu kaupverðs, en sú ábyrgð tak-
markaðist með þeim hætti sem greindi í 24. gr. laganna.
4.5.2 Stjórnunarábyrgð (kontrollansvar)
Reglur kpl. nr. 50/2000 um bótaábyrgð seljanda vegna greiðsludráttar og
galla fela í sér talsverða breytingu miðað við eldri rétt. Samkvæmt þeim er
meginreglan sú, að seljandinn ber svokallaða stjómunarábyrgð (kontrollansvar
á Norðurlandamálum) í báðum tilvikum, og er það í samræmi við reglur Sþ-
samningsins. Ekki er þó eingöngu byggt á slíkri ábyrgð, að því er galla varðar,
sbr. 3. mgr. 40. gr. laganna.
Ekki er farin sú leið í lögunum að byggja á mismunandi bótaábyrgð, eftir því
hvers eðlis tjónið er. I því felst, að stjómunarábyrgðin gildir bæði fyrir seljanda
og kaupanda og um allar tegundir vanefnda. Obeint tjón bætist þó því aðeins,
að vanefndir sé að rekja til mistaka eða vanrækslu. Þegar um galla er að ræða,
er áfram byggt á ábyrgð vegna þeirra eiginleika hlutar, sem seljandi hefur heitið
sérstaklega.
43 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 88.
315