Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Síða 63

fyrirtækisins o.fl. Einnig myndu hér undir falla hrein óhappatilvik, t.d. þegar
vélar gefa sig, eða þegar bruni verður, nema unnt sé að segja, að seljandinn
hafi alls ekki getað haft stjórn á þessu. Ef bruna má rekja til skammhlaups í
rafleiðslum, er í eðli sínu um að ræða atvik, sem seljandi gat haft stjórn á.
Hins vegar er seljandi ekki talinn fá ráðið við atvik í skilningi ákvæðisins, ef
brennuvargur, sem á leið um hverfi hans, kveikir í fyrirtækinu.
Svipuð sjónarmið leiða til þess, að seljandi ber ábyrgð á því, hvernig hann
útvegar hráefni og annað, sem á þarf að halda til að efna kaupin. Bregðist
samningur um kaup á hráefni, ber seljandinn ábyrgð á því, ef vanefndina má
rekja til þess, að hann var að öllu leyti háður einum tilteknum birgi um
afhendinguna. Sama gildir, þegar í ljós kemur, að vörur, sem seljandi hefur
pantað frá fyrri söluaðila, nægja ekki til þess að fullnægja afhendingarskyldu
samkvæmt samningum, sem seljandinn hefur gert. Seljandinn er venjulega
ekki heldur laus úr ábyrgð, þótt þeir, sem hann notar til að sjá um þjónustu
og viðgerðir í fyrirtæki hans, bregðist honum og vanefnd gagnvart kaupanda
má rekja til þess.
Fjárhagsstaða seljanda sjálfs er einnig meðal þess, sem hann fær ráðið við
í skilningi ákvæðsins. Greiðsluþrot eða annar brestur í greiðslugetu seljanda
leysir hann ekki úr ábyrgð. Ef seljandi getur t.d. vegna bágs fjárhags ekki
staðgreitt vörur, og honum er neitað um lánafyrirgreiðslu hjá þeim, sem hann
kaupir af, er hann ekki laus úr ábyrgð gagnvart viðsemjendum sínum af
þeirri ástæðu. Annað myndi hins vegar gilda, þegar greiðslumiðlun stöðvast,
t.d. vegna verkfalls í banka.50
4.5.5 Seljandi gat ekki haft hindrun í huga við samningsgerð
Þriðja skilyrði þess, að um ábyrgðarleysi geti verið að ræða, byggist á því,
að hindrunin sé þess eðlis, að ekki sé með sanngirni unnt að ætlast til þess,
að seljandinn hafi haft hana í huga á þeim tíma, sem samningurinn var
gerður. Af þessu leiðir, að seljandi getur borið ábyrgð á greiðsludrætti, jafn-
vel þótt hindrun hafi verið honum ofviða, ef hann mátti sjá hana fyrir á þeim
tíma, sem samningur var gerður. Vandinn er hins vegar að ákveða, hvað
seljandinn gat séð fyrir við samningsgerðina.
Niðurstaða um það, hvað seljandinn hefði átt að hafa í huga við samnings-
gerðina, byggist á mati á aðstæðum í hverju tilviki fyrir sig. Dæmi um þetta
er, að hafi seljandi getað séð fyrir hugsanlegt verkfall, sem kynni að seinka
afhendingu og þar með getað tekið tillit til þess við samningsgerðina, getur
hann ekki borið slíka hindrun fyrir sig. Einnig má hugsa sér atvik, sem oft
verða í viðkomandi atvinnugrein, og seljandinn á því að hafa í huga og gera
ráð fyrir. Dæmigert tilvik af því tagi er kaup, þar sem afhendingin er komin
undir góðu veðri. Ef seljandinn hefur það ekki í huga og setur ekki fyrirvara
að þessu leyti í samninginn, getur hann ekki, án þess að annað og meira komi
50 Alþt. 1999-2000, þskj. 119, bls. 89-91.
319