Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 83

og yrði þess í stað að segja samningi upp með hæfilegum fyrirvara. Hér má
e.t.v. hafa hliðsjón af ákvæðum 62. gr. hsll., enda er það tæpast sanngjöm niður-
staða að viðurkenna rétt leigusala til að krefja um leigu út allan uppsagnar-
tímann, án tillits til þess, hvort hægt er að finna annan leigjanda og þannig draga
úr tjóni leigutaka. Einnig má benda á samfélagsleg sjónarmið, þ.e. betri nýtingu
hins leigða.83
Sömu reglur gilda að meginstefnu til um leigu á fasteignum, lausafé og
skipum.84
7.6 Kaupsamningar
7.6.1 Úrræði seljanda, þegar kaupandi neitar að veita söluhlut viðtöku
Þótt kaupsamningar hafi um margt samstöðu með þeim samningum, sem
nefndir voru hér að framan, gildir önnur regla um þá að þessu leyti. Samkvæmt
a-lið 50. gr. kpl. er kaupanda skylt að stuðla að því fyrir sitt leyti, eftir því sem
sanngjarnt er að ætlast til af honum, að seljandi geti efnt skyldur sínar og
samkvæmt b-lið 50. gr. að taka við hlutnum með því að sækja hann eða veita
honum viðtöku. Skylda kaupandans samkvæmt b-lið gengur fyrst og fremst út
á að fullnægja því, sem er tilgangur seljandans með sölunni, þ.e. að losna frá
hlutnum.
í 51. gr. kpl. kemur fram, að greiði kaupandi ekki kaupverðið eða hann
fullnægir ekki öðrum skyldum sínum samkvæmt samningnum eða lögunum, og
það verður hvorki rakið til seljanda né atvika sem hann varða, getur seljandinn
krafist efnda, riftunar og skaðabóta í samræmi við ákvæði VII. kafla. Hann
getur einnig haldið eftir greiðslum skv. 10. gr. og krafist vaxta skv. 71. gr. Sinni
kaupandi ekki þeirri skyldu sinni að veita söluhlut viðtöku, og það verður
hvorki rakið til seljanda né atvika, sem hann varða, gilda ákvæði 55. gr., 2. mgr.
57. gr. og 58. gr. Réttur seljanda til skaðabóta og vaxta fellur ekki brott þótt
hann neyti annarra úrræða eða við það, að slfk úrræði verði ekki höfð uppi.85
Það segir sig sjálft, að seljandi getur ekki samtímis rift kaupum og krafist efnda,
en að öðru leyti útiloka mismunandi vanefndaúrræði ekki fyrirvaralaust beit-
83 Bernhartl Gomard: Obligationsret Almene emner, 1. hæfte. Naturalopfyldelse, bls. 33, og
sami höfundur: Obligationsret 2. del, bls. 57. Þar er það orðað svo, að í eftirgreindum tilvikum skuli
leigusali, ef þess er kostur, endurleigja húsnæði, og til frádráttar leigubótum skuli koma þær leigu-
tekjur, sem hann þannig vinnur inn: þegar leigutaki, sem sagt er upp eða segir sjálfur upp, flytur úr
leiguhúsnæði, áður en uppsagnarfrestur er liðinn; þegar leigjandi flytur eftir að leigusali hefur rift;
þegar leigutaki, sem hverfur frá leigumála, flytur út án þess að segja leigunni upp.
84 Bernhard Gomard: Obligationsret Almene emner, 1. hæfte. Naturalopfyldelse, bls. 34.
85 Ákvæðið svarar til 61. gr. Sþ-samningsins. í eldri lögum, nr. 39/1922, var ekki sambærilegt
ákvæði. Ákvæði 1. mgr. 51. gr. gefur yfirlit um heimildir seljanda vegna vanefnda af hálfu
kaupanda. Ákvæðið er byggt upp á sama hátt og hefur sama hlutverk og 1. mgr. 22. gr.
(greiðsludráttur af hálfu seljanda) og 1. mgr. 30. gr. (galli á söluhlut). Skyldur kaupanda skv.
VI. kafla eru greiðsla kaupverðsins (48. og 49. gr.), atbeini að efndum (a-liður 50. gr.) og að
veita hlut viðtöku (b-liður 50. gr.). Til viðbótar þessu geta hvílt aðrar skyldur á kaupanda
samkvæmt samningi eða samkvæmt kpl., t.d. skv. IX. kafla.
339