Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 85

an, skal seljandi þá samkvæmt 72. gr.88 á kostnað kaupanda annast um hlutinn
með þeim hætti, sem sanngjarnt er miðað við aðstæður, enda hafi hann hlutinn
í vörslum sínum eða geti með öðrum hætti annast hann.89
Hér er í fyrsta lagi fjallað um það, sem kallað er „mora accipiendi“ af hálfu
kaupanda, þ.e. þegar kaupandi lætur hjá líða að sækja söluhlut eða veita honum
viðtöku. Akvæðið á einnig við, þegar önnur atvik, sem kaupanda varða, leiða
til þess að hann fær ekki söluhlutinn afhentan á réttum tíma. Með hinu síðast-
nefnda er t.d. átt við það, þegar afhendingin er undir því komin, að kaupverðið
sé greitt, en það er ekki gert. Seljandinn getur þá samkvæmt ákvæðum 10. gr.
haldið söluhlut hjá sér, en á hann fellur jafnframt umönnunarskylda samkvæmt
ákvæðum þessarar greinar. Annað dæmi er það, þegar afhendingu seinkar af
þeirri ástæðu, að kaupandinn ljær ekki atbeina sinn að efndum, t.d. að gerð
hlutarins eða flutningi hans, eins og áskilið hefur verið.
Umönnunarskylda seljanda gildir án tillits til huglægrar afstöðu kaupandans
til vanefnda og án tillits til þess, hvort aðilar hafa sett fram vanefndakröfur eða
ekki. Kaupandanum er skylt skv. 50. gr. að stuðla að sínu leyti að því, að
seljandinn geti efnt skyldur sínar og að taka við hlutnum með því að sækja hann
eða veita honum viðtöku. Af 2. mgr. 57. gr. leiðir, að seljandi getur átt bótarétt,
ef kaupandi veitir ekki söluhlut viðtöku. Vanefndir kaupandans samkvæmt
ákvæðinu eru undir því kontnar, að aðgerðarleysi hans verði ekki rakið til
seljanda eða atvika, sem hann varða, sbr. 51. gr.
Skylda seljanda samkvæmt ákvæðinu felst í því að annast um söluhlut með
sanngjömum hætti. Hvað telst sanngjamt í þeim efnum, fer ekki hvað síst eftir
því, um hvers konar hlut er að ræða og atvikum að öðru leyti. Ef seljandi hefur
hlut í vörslum sínum, er umönnunarskylda hans skilyrðislaus. Að öðru leyti fer
skyldan eftir því, hvort seljandinn hefur möguleika á því að annast hlutinn. Ef
hlutur er á öðrum stað, getur seljandinn e.t.v. annast um hlutinn, t.d. ef hann er
með útibú eða umboðsmann á þeim stað. En hafi banki á afhendingarstað
fengið það hlutverk að sjá um innheimtu kaupverðsins, verður bankinn ekki af
þeimi ástæðu talinn umboðsmaður seljanda með þeim afleiðingum, að á selj-
andann falli umönnunarskylda samkvæmt ákvæðum þessarar greinar.
Seljandi annast söluhlut á kostnað kaupanda, sbr. einnig ákvæði 75. gr. um
skaðabætur og tryggingar fyrir kostnaði. Umönnun getur leitt til tímabundinna
útgjalda fyrir seljanda, sem kaupandinn verður síðar að endurgreiða.
Umönnunarskylda seljanda er ekki bundin neinum tímatakmörkunum. Selj-
andinn getur á hinn bóginn öðlast rétt til að rifta kaupum samkvæmt ákvæðum
55. gr. Þar að auki getur seljandinn neytt réttar síns skv. 76. eða 77. gr. til að
selja hlutinn eða ráðstafa honum með öðrum hætti.
88 Um 72. gr. norsku kaupalaganna sjá John Egil Bergen og Stein Rognlien: Kjöpsloven,
kommentarutgave, bls. 392-395; Christian Fr Wyller: Kjppsretten i et nptteskall, bls. 161-162;
Roald Martinussen: Kjppsrett, bls. 176-178 og Erling Selvig: Kjppsrett til studiebruk, bls. 293-
295 og Geir Woxholth: Den nye kjppsloven. Oslo 1988, bls. 111.
89 Ákvæði þetta svarar til 85. gr. Sþ-samningsins og 33. gr. eldri kaupalaga. Sjá Alþt. 1999-
2000, þskj. 119, bls. 160-161.
341