Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Side 90

Sala má í fyrsta lagi fara fram, ef umönnunaraðili getur ekki annast um
hlutinn án þess að baka sér verulegan kostnað. Þar sem 75. gr. veitir rétt til
skaðabóta vegna hæfilegs kostnaðar við umönnun, er það fyrst og fremst kostn-
aður, sem aðili hefur þurft að leggja út fyrir, sem getur verið íþyngjandi fyrir
umönnunaraðilann.
I öðru lagi er heimilt að selja söluhlut, ef gagnaðili dregur það óhæfilega
lengi að taka við hlutnum. Við mat á því, hvað telst óhæfilegt í þessum efnum,
hefur tímalengdin sjálf þýðingu. Eðli söluhlutar og hver umönnunaraðilinn er
getur einnig haft þýðingu. Sá, sem hefur verslun og viðskipti að atvinnu, má
reikna með því, að endrum og sinnum þurfi að annast um söluhluti vegna
vanefnda viðsemjanda, og slíkur aðili er yfirleitt að ákveðnu marki fær um að
varðveita sérhæfðar og viðkvæmar vörur. Sama gildir á hinn bóginn ekki um
venjulegan neytanda án þess að annað og meira komi til. Þótt gagnaðili endur-
greiði kostnað við umönnun, getur umönnunaraðili samt sem áður þurft að
binda fé í langan tíma vegna umönnunarinnar, sem þá fer að taka á sig einkenni
lánsviðskipta og ekki er sanngjamt að hann þurfi að hlíta. Undan slíku getur
umönnunaraðili þá losnað með því að selja hlutinn.
Umönnunaraðili getur í þriðja lagi selt hlutinn, ef gagnaðili dregur það
óhæfilega lengi að greiða kaupverðið. Dráttur á greiðslu kaupverðsins er sjálf-
sagt aðeins raunhæfur, þegar það er seljandinn, sem annast um hlutinn. Selj-
andinn mundi að öllu jöfnu í slíkum tilvikum geta varið hagsmuni sína með því
að rifta kaupunum, en hann getur þess í stað ákveðið að halda fast við kaup og
selja söluhlutinn skv. 76. gr.
Umönnunaraðili getur í fjórða lagi selt hlutinn, ef gagnaðili dregur óhæfi-
lega lengi að greiða geymslukostnað. Skilyrði þetta viðvrkjandi geymslukostn-
aði er nátengt fyrsta skilyrðinu.
Andstætt því, sem gilti skv. 34. gr. eldri laga, er sú skylda ekki lögð á um-
önnunaraðila, að hann skori á gagnaðila að taka hlutinn í sínar vörslur. En hafi
sl£k áskorun verið gefin, getur það haft þýðingu við mat á því, hvort gagnaðili
hafi dregið það óeðlilega lengi að taka hlutinn í sínar vörslur.
1.6.63 Skylda samningsaðila til sölu
Samkvæmt 2. mgr. 76. gr. er umönnunaraðila við vissar aðstæður skylt að
selja söluhlutinn. Það er í fyrsta lagi, ef hætt er við að hlutur eyðileggist fljótt
eða rými. Slíkt getur t.d. verið tilfellið, þegar um sölu á ferskvörum er að ræða.
Ef kaupandinn vill ekki veita viðtöku sendingu af tómötum, verður seljandinn
að reyna að selja tómatana öðrum, áður en sendingin eyðileggst. í öðru lagi er
skylt að selja hlutinn, ef hætt er við að kostnaður við geymslu hans verði óhæfi-
lega mikilk Hvað telst hæfilegt í þessum efnum, ræðst einkum af tegund hlut-
arins, verðgildi hans og ástandi annars vegar, og hins vegar þeim tíma, sem
umönnunin varir. í því sambandi þarf að meta, hvort kostnaðurinn stendur í
eðlilegu samhengi við verðmæti söluhlutarins. Misvægi á milli kostnaðarins og
verðmætis hlutarins getur hæglega komið upp, ef verulega langur tími líður,
346