Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Síða 94

sínum, ef seljandi hefur sýnt af sér vítavert gáleysi eða framferði hans stríðir á
annan hátt gegn heiðarleika og góðri trú.
9. RÉTTUR OG SKYLDA SKULDARA TIL ÞESS AÐ BÆTA ÚR
GALLA EÐA VANHEIMILD
9.1 Almennt
Þegar skuldari hefur innt greiðslu af hendi, en henni er áfátt, gilda í megin-
atriðum svipaðar reglur og lýst hefur verið í köflum 1 -8 hér að framan, þegar
skuldari hefur alls ekki innt greiðslu af hendi. Ef kröfuhafi getur rift samningi
vegna galla á greiðslunni, getur hann almennt einnig hafnað greiðslunni og
haldið fast við kröfuna um afhendingu á réttri greiðslu. Krafa um efndir in
natura felur það í sér í slíkum tilvikum, að skuldari reyni á nýjan leik að efna
samninginn réttilega. Er það orðað svo í 1. mgr. 30. gr. kpl., að reynist sölu-
hlutur gallaður og gallinn er hvorki sök kaupanda né stafar af aðstæðum, sem
hann varða, getur kaupandi „... krafist úrbóta, nýrrar afhendingar ,..“.105
Engu að síður er um nokkrar sérreglur að ræða, þegar skuldari hefur afhent
greiðslu, sem ekki er í samræmi við ákvæði samnings, og verður að þeim
reglum vikið í þessum kafla. Þá skal og minnt á ákvæði 72. gr. kpl. um skyldur
seljanda til umönnunar, þegar kaupandi sækir ekki söluhlut eða veitir honum
ekki viðtöku á réttum tíma eða önnur atvik, sem kaupanda varða, leiða til þess,
að hann fær ekki hlutinn afhentan. Sambærilegar reglur er að finna í 73. gr. um
skyldu kaupanda til umönnunar, þegar kaupandi hafnar söluhlut, sem hann
hefur veitt viðtöku. Skal kaupandinn þá á kostnað seljanda annast unt hlutinn á
þann hátt, sem sanngjamt er miðað við aðstæður.
9.2. Skylda skuldara til úrbóta, þegar um vanheimild er að ræða
9.2.1 Almenn atriði
Kröfuhafi getur fengið skuldara dæmdan til að ráða bót á heimildarskorti,
a.m.k. að því leyti sem skuldara er það kleift. Það á t.d. við um gjaldfallnar og
uppsegjanlegar veðskuldir, þegar seljandi hefur selt eign lausa úr veðböndum,
sbr. nánar kafli 1.2 hér að framan. Sjá t.d. H 1969 1213 (Sokkaverksmiðjan
Eva). Hið sama myndi gilda um uppsegjanleg afnotaréttindi og ógilt framsal til
þriðja manns.106 Sjá til athugunar H 1967 688 (Þverbrekka í Kópavogi) og H
1971 1004 (Grímshagi).
Ef land er selt og umferðarréttur á að fylgja, en seljandi hefur ekki yfir
slíkum rétti að ráða, þá er hægt að fá hann dæmdan til þess að láta slíkan rétt í
té, ef honum er það kleift. Sjá til athugunar H 1972 904 (Áburðarverksmiðjan).
105 Sjá einnig Bcrnhard Gomard: Obligationsret. Alntene emner, 1. hæfte. Naturalopfyldelse, bls.
59, og Obligationsret 2. del, bls. 64 - 65.
106 Henry Ussing: Obligationsretten. Alm. Del, bls. 71; Bernhard Gomard: Obligationsret
Almene emner, 1. hæfte. Naturalopfyldelse, bls. 45, og sami höfundur: Obligationsret 2. del, bls. 65
og 68.
350