Tímarit lögfræðinga - 01.12.2000, Page 130

til e-liðar 3. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmálans og kostnaður af störfum dóm-
túlksins lagður á ríkissjóð en sakarkostnaður að öðru leyti lagður á ákærða. Með
því að Hæstiréttur hefur talið sér kleift að víkja til hliðar skýrum lögum má
leiða að því líkur að hann telji sig bundinn til að fylgja eftir ákvæðum mann-
réttindasáttmálans og úrlausn mannréttindanefndarinnar í framtíðinni þegar
landsréttur stangast á við þjóðréttarlegar skuldbindingar íslands samkvæmt
sáttmálanum og að íslenskir dómarar fylgi fordæmi starfsfélaga sinna í Strass-
borg. Ákvæði 2. gr. 1. nr. 62/1994 gefur því óþarflega neikvæða mynd af afstöðu
íslenskra yfirvalda til mannréttindasáttmálans og stangast á við raunverulega
þátttöku Islands í þeirri þróun sem á sér í stað í Evrópu.
9. FULLNÆGJANDI RÁÐSTAFANIR
Eins og fram kemur í köflunum að framan hefur verið sett á fót umfangs-
mikið og einstakt kerfi til að tryggja að dómar mannréttindadómstólsins séu
fullnustaðir. Fáir þekkja þó til þessa kerfis sem eflaust stafar af því að hingað
til hefur það starfað nokkuð snurðulaust. Aðildarríki Evrópuráðsins hafa yfir-
leitt brugðist skjótt og vel við þegar þörf hefur verið á ráðstöfunum til að bæta
stöðu tjónþola og koma í veg fyrir endurtekningu brots.
Þessi velgengni fullnustukerfis mannréttindasáttmálans er ekki síst athyglis-
verð í ljósi þess að ráðherranefndin hefur ekki víðtækt vald til að refsa þeim
ríkjum sem brjóta ákvæði sáttmálans. Það lítur því út fyrir að aðildarríki Evr-
ópuráðsins fullnusti ekki dóma mannréttindadómstólsins til þess að forðast
alþjóðlegar refsiaðgerðir heldur frekar til þess að forðast þá hneisu sem felst í
áfellisdómi og til þess að tryggja borgurum sínum með sem bestum hætti þau
réttindi og frelsi sem í sáttmálanum felst. Öll aðildarríki Evrópuráðsins eru
lýðræðisríki þar sem ríkisvaldið kemur frá borgurunum og með því að virða að
fullu ákvæði sáttmálans styrkja þau í raun stoðir eigin tilveru. Hér er ennfremur
um slík grundvallarmálefni að ræða að þau verða ekki takmörkuð með vísan til
sérstöðu eins samningsríkis, t.d. vegna menningar þess eða hefða. Ríki sem
brotið hefur ákvæði sáttmálans og fullnustar ekki dóminn á því ávallt erfitt með
að réttlæta aðgerðaleysi sitt gagnvart öðrum samningsaðilum mannréttinda-
sáttmálans sem og eigin borgurum.
Því fer þó fjarri að saga mannréttindasáttmálans sé fallegt ævintýri og að
engar snurður hafi komið upp á. Þess eru nokkur dæmi að ríki hafi reynst treg
til að fullnusta dóma mannréttindadómstólsins.
9.1 Langur tími til að fullnusta dóm
í sumum tilfellum hafa ríki tekið óhæfilegan langan tíma til að leiðrétta
ástand sem brýtur gegn sáttmálanum. I málinu Marckx gegn Belgíu var niður-
staðan sú að belgísk erfðalög brytu gegn ákvæðum mannréttindasáttmálans
386