Íslenzk tunga - 01.01.1964, Blaðsíða 27

GÖMUL HLJÓÐDVÖL í UNGUM RÍMUM
25
Það er athyglisvert að ekki skuli hafa orSiS vart stoShljóSsorSa í
síSasta bragliS vísuorSa í gagaraljóSi, hverju sem þaS sætir, en hitt
kann aS vera tilviljun um hina bragarhættina þrjá, stuSlafall, stiklu-
vik og ferskeytt (alstýft), aS þau skuli ekki verSa fyrir í þeim, þar
eS aSeins ein ríma er undir hverjum þeirra. í hinum bragarháttun-
um fimm, sem stýfS vísuorS eru í, eru stoShljóSsorSin alItíS, ekki
sízt í stafhendu og samhendu, sem eiga skilyrSislaust aS vera stýfS
(sbr. þó 31. rímu meS 4 óstýfSum vísuorSum).
Sé síSan litiS á notkun stoShljóSsorSa í síSasta bragliS vísuorSa
sem aS reglulegum hætti eiga aS vera óstýfS, kemur í lj ós aS einmitt
í þeim bargarháttum sem mega ekki vera alstýfSir, stuSlafalli og
stikluviki, koma stoShljóSsorSin ekki fyrir í þessari stöSu, en raun-
ar er aSeins — eins og áSur segir -—■ ein ríma undir hvorum þessara
bragarhátta. í skáhendu verSur þaS sama uppi á teningnum, enda
sjaldgæft aS sá háttur sé hafSur alstýfSur, og í ferskeyttu eru stoS-
hljóSsorSin tiltölulega mjög fátíS þar sem óstýfSra vísuorSa er aS
vænta (sbr. 18. nmgr.). í úrkasti, fráhendu, hraghendu, baksneiddu
og afhendu eru stoShljóSsorSin hins vegar algengust, enda ekki fá-
títt aS þessir hættir séu hafSir alstýfSir.
Telja verSur aS skipting stoShljóSsorSanna í síSasta bragliS vísu-
orSa eftir bragarháttum stySji þá skoSun sem sett var fram í §3.11.
3.21. Eins og frá var greint í §2.21 (6. og 10. rímu) hafa þess ekki
fundizt nema tvö dæmi í öllum rímunum aS stoShljóSsorS væru not-
uS í endarími á móti orSum meS eldra u, og í bæSi skiplin var orSiS
úr síSari hópnum aukafall af móðir. Þar eS orSmyndir í fornmáli,
sem höfSu endinguna ur, eru drjúgum fátíSari en orSmyndir meS
endingunni r, sem varS ur viS innskot stoShljóSsins, og samrímana
orSa meS eldri wr-endingunni hefur ekki orSiS varl í síSustu brag-
liSum vísuorSa í rímunum, má vera aS tilviljun ein ráSi því aS stoS-
hljóSsorSin í enda vísuorSa skuli aS kalla ekki vera rímuS viS orS
af hinum hópnum. Sé hins vegar ekki um hendingu aS ræSa, mætti
hugsa sér aS einkvæSar aukafallsmyndir frændsemisorSanna (mœðr
o. þ. h.) hafi haft þau áhrif á tvíkvæSu myndirnar (móður o. þ. h.)