Íslenzk tunga - 01.01.1964, Blaðsíða 156
152
ÚR FÓRUM ORÐABÓKARINNAR IV
óvíst, á hvorn veginn ræðst’. Loks hefur svo Borgfirðingur sagt mér,
að hann kannist við orðið humbaldi í svipaðri merkingu og kum-
baldi, um ýmiskonar klamburssmíði, illa gerð hús eða klamburslega
smíðaðan bekk úr grófum og lélegum borðum; helvítis humbaldi er
þetta. Þá þekkti hann og lo. humbaldalegur ‘klamburs- eða kumbalda-
legur’.
Það má heita kaldhæðni örlaganna, að við höfum engar spurnir
haft af þessu orði af því svæði, sem tilgreint er í Lbs. 220 8vo með
skammstöfuninni a. m., en heimildir okkar nægja til þess, að við get-
um nú sleppt einkunninni vox suspecta, sem því var gefin fyrir um
130 árum.
Orðið humbaldi er einangrað í íslenzku og á sér enga beina sam-
svörun í skyldum grannmálum. Ætterni þess er óljóst. Þó má vera,
að það eigi eitthvað skylt við no. máll. hump ‘klettur, hnjótur’, sæ.
máll. hympil ‘hóll, smáklettur’, lþ. humpel ‘smáhæð’, hvort sem um
tökuorð er að ræða eða ekki.
Kelsi
Þegar ég rakst á hvk-orðið kelsi ‘flikki’ í Orðabók S. Blöndals
fyrir mörgum árum, kom mér hálfvegis í hug, að hér væri á ferðinni
orðmynd, sem ætti sér ekki langa sjálfstæða sögu, væri ef til vill
seinni liður orðsins hrognkelsi, er slitnað hefði úr tengslum og eign-
azt eigin tilvist. Síðan hef ég skipt um skoðun í þeim efnum.
Samkvæmt svörum hlustenda við fyrirspurnum þáttarins virðist
orðið kelsi einkum bundið við Austurland og aðalmerkingin ‘e-skon-
ar flikki, helzt af skepnum’. í Reyðarfirði er kelsi haft um e-ð feitt
og stórt, t. d. kjötflikki af skepnum, stóra lifur eða annað innmeti
úr fiski; það er aldeilis kelsi ‘þetta er meira flikkið’. í Vopnafirði
táknar kelsi m. a. bólgu, kepp eða æxli, og á Úthéraði er það notað
um e-ð samanflækt, t. d. innyfli, garnir eða hildir úr skepnum. Svip-
uð er merking orðsins í Breiðdal. Orðið kemur líka fyrir í samsetn-
ingum og merkir þá e-ð fyrirferðamikið og samloðandi, t. d. er talað
um lungnakelsi o. s. frv.
Ekki sýnist kelsi eiga sér neina beina samsvörun í skyldum grann-