Helgafell - 01.04.1943, Page 121

BÓKMENNTIR
257
þröngum klausturklefum. Eða kemur
nokkrum til hugar, að smáþjóð vor
mundi nokkru sinni hafa endurheimt
frelsi sitt, eða gæti verið örugg um það
til frambúðar, án tungu sinnar og bók-
mennta ? Það borgarvirki, sem skáld
vor og rithöfundar hafa reist frelsi
voru, er traustara öllum víggirðingum.
En engar bókmenntir, hversu óháð-
ar og einstaeðar sem þær kunna að
vera, geta haldið lífsmagni sínu án örv-
unar utan að. Því er oft haldið á lofti,
ekki sízt nú á dögum, að það lögmál
gildi um bókmenntir sem blómurtir,
að þær dafni bezt, er þær standa styrk-
um rótum í jarðvegi átthaganna. Ég
efa ekki, að þessi samlíking muni rétt
vera, en hún mætti ná lengra og minna
oss á þá staðreynd, að þótt vissulega
sé jarðvegur ólíkur í hinum ýmsu lönd-
um, skín ein og sama sól á alla heims-
kringluna. Án birtunnar frá þeim sam-
eiginlega ljósgjafa og lífsanda þess
lofts, er gustað hefur um allar álfur,
mundi hver urt blikna og deyja.
í kveðju íslenzku rithöfundanna er
fólgin viðurkenning á þeirri þakkar-
skuld, sem íslenzkar bókmenntir og
beir sjálfir eru í við sænska höfunda.
Vegna ýmissa áhrifa sinna á íslenzkar
bókmenntir hefur sænskur skáld-
shapur samlagazt andlegu veganesti
voru með óbeinum hætti. En enn
meira gildi hafa þó bókmenntir Sví-
Þjóðar, bæði í þýðingum og á frum-
uiálinu, haft fyrir oss á þann hátt að
verða oss beinn skerfur til andlegs við-
urværis. Friðþjófssaga, er Matthías
Jochumsson þýddi af frábærri snilld,
stytti fyrrum mörgu mannsbarni lang-
ar vetrarvökur á frónskum bóndabæj-
um, og söngvar Bellmanns eru enn í
uag léttstígir förunautar langferða-
^uanna í bíl og á hestbaki um íslenzk-
ar óraleiðir. Hér er óþarft að fjölyrða
um það, sem vér eigum hinum sænsku
stórskáldum frá síðasta fjórðungi 19.
aldar upp að unna. Hitt er að líkindum
miður kunnugt hér, hversu háan sess
sænskar skáldmenntir frá árunum 1920
—40, hinar sænsku vopnahlésbók-
menntir, hafa skipað heima hjá oss á
íslandi. Ég þori að fullyrða, að meira
hafi verið um þýðingar sænskra ljóða
frá þessu tímabili á íslenzku en nokkra
tungu aðra. Frá 1928 og fram til frið-
slita komu út í Reykjavík myndarleg
söfn erlendra ljóða í ágætum íslenzk-
um þýðingum á tveggja eða þriggja ára
fresti. í þessum ljóðasöfnum skipa
sænsk kvæði öndvegi. Mörg hinna
beztu ljóða eftir Lagerkvist, Karin
Boye, Gullberg og Lundkvist hafa orð-
ið oss hugfólgin í íslenzkum búningi.
Sænskir rithöfundar á óbundið mál frá
þessu skeiði hafa líka eignazt álitlegan
lesendahóp meðal íslendinga.
. . . Nú er fjörður milli frænda.
Sænskar bókmenntir frá styrjaldarár-
unum hafa borizt miður en skyldi til
hinnar lestrarþyrstu íslenzku þjóðar.
En þrátt fyrir það hafa íslendingar
heima fyrir fylgzt með öllu, sem á dag-
ana hefur drifið hér í Svíþjóð, en þó
af sérstakri árvekni með viðhorfum
sænskra rithöfunda og skilningi þeirra
á köllun sinni á þeirri járnöld, sem nú
geisar. Á þeim ósýnilegu vígstöðvum
andans um heim allan, þar sem nú er
háð sameiginleg barátta fyrir frjálsri
hugsun og manngöfgi við æðisgengin
sóknaröfl afsiðunar, hefur það fallið í
hlut sænskra höfunda að veita viðnám
á kafla, sem miklu þykir varða á öll-
um Nprðurlöndum og þá jafnframt á
íslandi. Vér íslendingar, heima sem
heiman, vitum, að á þeim vettvangi
hefur vörnin ekki bilað. Fyrir það flytj-
um vér sænskum rithöfundum þakkir
vorar af dýpstum sefa.
HELGAFELL 1943
17