Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Page 7

Starfsskilyrði skólanna
húsum eru oft og tíðum smákytrur við hliðina á glæstum vistarverum full-
orðna fólksins, fullorðnir eru oft afgreiddir í verzlunum á undan börnum
o. s. frv. Þessu viðhorfi fylgir svo vanmat á störfum þeirra, sem annast
börn, en það eru einkum kennarar og fóstrur. Og því yngri sem nemendur
eru því minni þörf er yfirleitt talin á að vanda til kennslunnar. Þetta við-
horf nær jafnvel inn í skólana sjálfa, þótt það stangist gjörsamlega á við
álit uppeldisfræðinga. Algengt er, að reyndustu kennararnir kenni í efstu
bekkjunum. Ekki fer hjá því, að allmargir nemendur tileinki sér þetta nei-
kvæða viðhorf til kennaranna hjá foreldrum sínum eða öðrum. Og það
þarf ekki marga nemendur með slíku hugarfari í einum bekk, einkum ef
kennarinn er ekki hinn mesti harðjaxl, til að grafa svo undan kennslunni,
að hún missi gildi sitt og geymsluhlutverkið verði allsráðandi í kennslu-
stundunum.
Skólarnir eiga að búa menn undir líf og starf í samfélagi framtíðarinnar.
Þess vegna er mikilvægt, að þeir lagi sig sífellt að breyttum aðstæðum í
samfélaginu með nýju námsefni og nýjum kennsluháttum. I þessu efni
þurfa skólarnir helzt að vera á undan samtíð sinni, en reynslan er sú, að
þeir eru alltaf á eftir. Og skólar, sem eru á eftir, verða dragbítur á þróun
samfélagsins. Astæðurnar fyrir því, að skólarnir eiga erfitt með að fylgjast
með þróun samfélagsins, eru sjálfsagt margar, en ég vil sérstaklega benda
á tvær. Onnur er sú, að skólakerfið er samkvæmt gamalli hefð mjög lítið
tengt samfélaginu út á við. Nemendurnir kynnast starfsemi samfélagsins
nær eingöngu í bókum og eiga oft erfitt með að tengja þá þekkingu
við raunveruleikann, þegar á reynir síðar í lífinu. Skoðunar- og kynnisferðir
á vinnustaði og í stofnanir eru sjaldgæfar. Þó mun slíkum ferðum hafa
fjölgað nokkuð á síðustu árum. Hin ástæðan er sú, að kennarar hafa það
lág Iaun, eins og flestir íslenzkir launþegar, að tíminn, sem þeir hefðu þurft
til að halda við menntun sinni og endurnýja hana, fer í brauðstrit í sífelldri
yfirvinnu. A þessu eru þó margar undantekningar, þar sem kennarar leggja
miklu meira á sig til að auka starfshæfni sína en hægt er að ætlast til, en
það eru undantekningar.
A undanförnum árum hefur námsefni grunnskóla verið endurnýjað í
mörgum námsgreinum á vegum skólarannsóknadeildar menntamálaráðu-
neytisins. Þessi starfsemi ber vott um, að einhver skilningur er vaknaður á
því, að þörf er á að sinna skólamálum meira en gert hefur verið. Þegar
námsefni er endurbætt, er þó ekki víst, að það leiði til betri námsárangurs
nemenda. Þar þarf fleira að koma til. Vil ég taka tvær námsgreinar í grunn-
213