Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Page 82

Timarit Máls og menningar
þeir þykjast vera búnir að brjóta legg-
inn, og sitthvað er til marks um, að
skáldskapur Þorsteins eigi í vök að verj-
ast fyrir vindum tíðarandans.
Eg er nýbúinn að lesa ljóðabækut
hans í réttri tímaröð. Hin fyrsta kom út
fyrir 34 árum, og nú eru þær orðnar sjö
með Yrkjum, sem út kom fyrir síðustu
jól.1 Hún ber glöggt höfundarmark, en
eykur hvorki miklu við hróður hans né
rýrir hann.
Það er með ólíkindum, hve æskuljóð
Þorsteins, Villta vor, bera rómantískan
svip og hve sumar eigindir, sem þar má
greina, hafa enzt honum vel. Rómantísk
náttúrudýrkun er runnin honum í blóð,
og yrkisefnin í fyrstu bók hans eru
fremur fábreytt, „stemningarkvæðin"
mörg. Hann býr að gömlum arfi á
marga lund, og fyrr og síðar bregður á
ljóð hans blæ af eldri skáldskap og við-
horfum og vinnubrögðum höfunda,
sem hljóta að hafa verið honum eðlis-
skyldir eða hugleiknir. Þetta er ljóðum
Þorsteins veikleiki og sty'rkur í senn og
vekur upp ýmsar áleitnar spurningar
um áhrif tíma, umhverfis og erfða,
sem látið verður ósvarað að sinni. En
sjaldan verður þetta svo áberandi, að
skáldinu sé veruleg hætta búin af þeim
sökum. Það er á margra vitorði, að
Þorsteinn er tónlistarvinur og hefur
unnið gagnlegt og merkilegt starf með
þýðingu og aðlögun söngtexta og kór-
verka, enda leynir sér ekki í ljóðum
hans, að hann hefur mikið yndi af því
að leika sér að hljómi orðanna og til-
brigðum við dýra hætti. Hann er vel
lesinn, málfróður og málhagur með af-
brigðum og dirfska hans í notkun gam-
als ljóðmáls og skáldskaparorða meiri
en hjá flestum jafnöldrum hans. En
hann er Iíka málari og myndskynjandi,
1 Heimskringla 1975. 126 bls.
og það dregur hann að mínum dómi
einna lengst, ef spurt er, hvað minnis-
stæðast sé og frumlegast í ljóðum hans
og beri smekkvísi hans gleggst vitni.
Þau minna tíðum á glitvefnað eða víra-
virki, en með þessu er engan veginn
vanmetin bragfimi Þorsteins og mál-
beiting, því að margs þarf ljóðið við,
ef allt á að falla í ljúfa löð, og bæði er
glitvefnaður og víravirki fagurt á að
líta og hefur þannig gildi í sjálfu sér.
Stundum virðist mér Þorsteinn þó
hætta sér fulllangt út á hálan ís; form-
dýrkun hans og málgleði nálgast þá
öfgar, svo að grunur vaknar um, að
skrúðmælgi kæfi hugsun og inntak eða
feli hversdagslega merkingu. Samt er
slík aðdróttun dálítið hæpin án fyrir-
vara, því að formdýrkun er um leið
fotmrækt, og frumþættir Ijóðs ganga
aldrei í órofa samband, ef hana skortir.
Lesandinn verður að vara sig á að skrifa
eigin hugsunar- eða þekkingarleti á
reikning skáldsins, því að þessi ljóð
krefjast þess að vera lesin vandlega.
Þessar athugasemdir eiga líka einungis
við um sum ljóð Þorsteins. Mörg þeirra
eiga styrk sinn fólginn í skýrri hugsun,
ástríðuþrungnum boðskap, skoðun eða
áskorun, en skaphiti og næm skynjun
skáldsins ásamt formleikninni gera
þau að lifandi persónulegum skáldskap
— og frumlegum, þegar bezt Iætur.
Frá fyrstu bók Þorsteins til annarrar,
Hrafnamála, sem út kom áratug seinna,
er stórt stökk. Rómantíski sveitapiltur-
inn úr Vopnafirði hafði engu gleymt
af því, sem honum var kærast, á þess-
um tíu árum. En í fangbrögðum sínum
við grimma veröld hafði honum vaxið
ásmegin, og skáldfákurinn var orðinn
fulltaminn og þýddist knapann. í
Hrafnamálum voru kvæðin orðin miklu
fjölbreyttari og rismeiri en fyrr. Þor-
284