Morgunblaðið - 21.03.2000, Side 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 21. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Flokksstjórn Kristilegra demókrata tilnefnir Angelu Merkel formannsefni flokksins
Tákn tímamóta
í sögu CDU
Nú er ljóst að Angela Merkel verður næsti
formaður Kristilegra demókrata í Þýska-
landi. Davíð Kristinsson, fréttaritari
í Berlín, segir hana um margt vera
óvenjulegan formann CDU.
Á FRÉTTAMANNAFUNDI í gær
tilkynnti fráfarandi formaður Kristi-
lega demókrataflokksins (CDU),
Wolfgang Schauble, að stjóm flokks-
ins hefði ákveðið einróma að styðja
Angelu Merkel, núverandi aðalritara
flokksins, í embætti flokksformanns
á þinginu sem haldið verður eftir
þrjár vikur. Ekki verður um mót-
framboð að ræða og því er víst að
Merkel er verðandi formaður CDU.
Fimm vikur eru liðnar frá því að
Wolfgang Scháuble tilkynnti að hann
gæfí hvorki kost á sér til endurkjörs í
embætti formanns þingflokks CDU/
CSU né í formannsembætti CDU.
Eftir að ljóst varð að Friedrich Merz
tæki við formannsembætti þing-
flokksins tók athyglin að beinast að
baráttunni um formannsembættið.
Auk Merkel voru forsætisráðherr-
arnir Bernhard Vogel og Kurt Bied-
enkopf, vamarmálaráðherrann fyrr-
verandi, Volker Rúhe og formaður
flokksdeildar Nordrhein-Westfalen,
Júrgen Rúttgers, í sviðsljósinu.
Stuðningurinn við Merkel hafði vaxið
jafnt og þétt dagana áður en tilkynna
átti um framboð og í kjölfarið drógu
samkeppnisaðilamir sig smám sam-
an til baka. Utslagið gerði svo ein-
róma ákvörðun stjómar flokksdeild-
ar Nordrhein-Westfalen að styðja
Merkel á flokksþinginu í apríl. Hún
er stærst flokksdeilda CDU og þaðan
kemur tæpur þriðjungur þeirra þús-
und flokksfulltrúa sem kjósa arftaka
Scháubles á flokksþinginu í Essen.
Flokksdeildin í Saxlandi hafði einnig
lýst því yfir að hún myndi veita
Merkel atkvæði sitt. Auk þess hefur
Merkel mikið fylgi í Sachsen-Anhalt,
Thúringen og Mecklenburg-Vor-
pommem þar sem hún fer með for-
mennsku.
Ákvörðun óbreyttra
flokksfélaga
Að þessu sinni var undirbúningur
flokksformannskosninganna talsvert
frábmgðinn því sem áður hefur
þekkst innan CDU. í kjölfar fjár-
málahneykslisins ákvað stjóm CDU
að hlýða í auknum mæli á skoðun
óbreyttra flokksfélaga um það hver
væri hæfasti arftaki Scháubles.
Óbreyttir flokksfélagar nefnast þeir
sem láta sér nægja að borga félags-
gjöldin. Frá því á tímum Adenauers
hefur stjóm CDU sjaldan leitað ráða
hjá óbreyttum flokksfélögum þegar
taka hefur átt ákvarðanir um málefni
eða embætti. Fámennur hópur tók
slíkar ákvarðanir og hlutverk ann-
arra meðlima takmarkaðist við að
styðja ákvarðanir sem þegar lágu
fyrir. Umdæmisfundir á borð við þá
níu sem Merkel og Scháuble eiga að
baki vora því yfírleitt ekki hugsaðir
sem tækifæri óbreyttra flokksfélaga
til að hafa áhrif á gang mála. Nú var
málum þó öðravísi háttað og Ijóst er
að það vora óbreyttir flokksfélagar
sem tóku ákvörðun um að Merkel
skyldi verða næsti formaður CDU.
Að þessu leyti hefur talsverð um-
breyting átt sér stað innan CDU.
Merkel hefúr ferðast um landið líkt
og kristileg-demókratísk Jóhanna af
Örk og boðað nýtt upphaf. Síðasti
fundurinn af níu var haldinn í flokks-
deild Baden-Wúrttemberg á laugar-
daginn var. Þrátt fyrir að deild þessi
teljist íhaldssöm „karladeild“ ákvað
stjómin að styðja Merkel. Víst er að
forsætisráðherra Baden-Wúrttem-
berg, Erwing Teufel, hefði frekar
viljað sjá Vogel eða Biedenkopf í for-
mannsembættinu en þar sem Ijóst
var orðið að Merkel nýtur mikilla vin-
sælla óbreyttra flokksfélaga sá hann
sig, líkt og Rúttgers, knúinn til að
styðja Merkel. Að loknum fundunum
níu lýsti Scháuble ástandinu með eft-
irfarandi hætti: „Maður þarf að vera
ansi heymarskertur til að heyra ekki
hvað það er sem flokkurinn vill: AIls
staðar er sama svarið að fínna. Merz,
formaður þingflokks CDU/CSU,
benti á að óbreyttir flokksfélagar
hefðu tekið þessa ákvörðun löngu áð-
ur en stjómin tilkynnti tillögu sína.
Merz sagði þá staðreynd að kona
verði næsti formaður flokksins mikil-
vægt skref í átt að jafnrétti kynjanna
hvað stjómunarstöður varðar.
Óvíst hvort Riihe nær kjöri
Þótt nokkrir dagar séu síðan Ijóst
varð hver verður næsti formaður
flokksins ríkir enn óvissa um það
hverjir verða kjömir í embætti hinna
fjögurra varaformanna. Lengi kom
til greina að formaður flokksdeildar
Nordrhein-Westfalen, Júrgen Rúttg-
ers, byði sig fram gegn Merkel. Á
svipuðum tíma og ljóst varð að
óraunhæft væri að keppa við Merkel
tilkynnti fyrrverandi atvinnumála-
ráðherra í ríkisstjóm Kohls, Norbert
Blúm, að hann gæfi ekki kost á sér til
endurkjörs í embætti varaformanns.
í kjölfarið ákvað Rúttgers að bjóða
sig fram í embætti varaformanns.
Auk Rúttgers er talið að Annette
Schavan, kirkjumálaráðherra Bad-
en-Wúrttemberg, Christian Wulff,
formaður flokksdeildar Neðra-Sax-
lands, og Volker Rúhe, varaformaður
þingflokksins, bjóði sig fram. Ólíkt
Rúttgers, Wulff og Schavan styður
engin hinna stóru flokksdeilda Rúhe.
Þar sem engin flokksdeild hefur lýst
yfir stuðningi við Rúhe er hann ekki
öraggur um embætti varaformanns
ef forsætisráðherra Saarlands, Peter
Múller, ákveður að gefa kost á sér.
Verði Múller kjörinn á kostnað
Rúhes verður enginn hinna fímm for-
ystumanna CDU eldri en 50 ára.
Menntamálaráðherra Thúringen,
Dagmar Schipanski, hefur einnig
komið til tals. Schipanski, sem bauð
sig fram gegn núverandi forseta
Þýska sambandslýðveldisins, Jo-
hannes Rau (SPD), hefur lengst af
verið óflokksbundin. Fyrir stuttu
ákvað hún þó að ganga til liðs við
CDU á þeirri forsendu að flokkurinn
þyrfti nýtt fólk fyrir nýtt upphaf.
Átök fhalds og fijálslyndra
Margir era óánægðir með þá stað-
reynd að meðal frambjóðenda sé
hvorki að finna fulltrúa kristilega-fé-
lagslega armsins né hins þjóðlega-
íhaldssama arms. Lausn á þeim
vanda gæti falist í að kjósa fram-
kvæmdastjóra úr íhaldssama armin-
um. I því sambandi hefur athyglin
beinst að Christian Böhr, formanni
flokksdeildar Rheinland-Pfalz, og
Gúnther Oettinger, formanni þing-
flokks CDU á landsþinginu í Stutt-
gart. Böhr höfðar til stuðningsmanna
Kohls og stjómar CSU. En að end-
ingu er það þó Merkel sem á rétt á að
gera tillögu um nýjan aðalritara og
eftir fimmtán mánaða starf í því em-
bætti veit hún betur en nokkur annar
hversu mikilvæg sú staða er. I lok
vikunnar eða í byijun þeirrai' næstu
kemur í ljóst hvort Merkel leitar
slíkrar málamiðlunar eða hvort hún
velur konu/mann úr eigin röðum.
Andstæðingar á íhaldssama armin-
um hafa ítrekað kvartað yfir því að
Merkel sé of vinstrisinnuð eða of
frjálsynd. Merkel þótti fremur „hlut-
laus“ í stjóm Kohls en eftir að hún
varð framkvæmdastjóri Scháubles
hefur hún fengið á sig þann stimpil að
vera frjálslynd. Hún hitti homma og
lesbíur að máli og kom á nýrri stefnu
í fjölskyldumálum sem eflaust hefði
sætt meiri gagnrýni íhaldssamra ef
flokkurinn hefði ekki verið á kafi í
fjármálahneykslinu. Merkel var jafn-
framt á móti undirskriftarsöfnun
Rolands Kochs (CDU), forsætisráð-
herra Hessens, gegn tvöfóldum rflds-
borgararétti á þeim forsendum að
herferðin væri fjandsamleg í garð út-
lendinga. í kjölfarið hefur hinn
íhaldssami systurflokkur, CSU, haft
uppi efasemdir um að Merkel sé fær
um að innlima hinn íhaldssama arm
flokkanna tveggja. Margir hafa spurt
sig hvort kjör hins nýja formanns
muni jafnframt marka skref í átt að
frjálslyndi. Á blaðamannafundinum
var Merkel beðin um að skilgreina
hugtakið „íhaldssamur og svaraði
hún því til að íhaldssemi sé það „að
varðveita það sem vert er að varð-
veita og breyta því sem þörf er á að
breyta.
Bros Mónu Lísu
Á teikniborði skopteiknara dag-
blaðanna verður hið dularfulla bros
Merkel að Mónu Lísu og á samkom-
um flokksins kalla ungir kristilegir
demókratar „Angie, Angie.“ Gárang-
ar hafa grafið upp gamla Rolling
Stones lagið þar sem )rAngie“ er
spurð hvenær óveðursskýin muni
hverfa og að án ástar og peninga sé
vart að búast við ánægju. Þótt Merk-
el sé í raun með öllu ótengd Leonardo
da Vinci og Miek Jagger er hún þó
óvenjulegur frambjóðandi í embætti
flokksformanns CDU. Fram til þessa
hafa karlmenn stjómað flokknum:
Konrad Adenauer (1950-66), Ludwig
Erhard (1966-67), Kurt Georg Gies-
inger (1967-71), Rainer Barzel
(1971-73), Helmut Kohl (1973-1998)
og Wolfgang Scháuble (1998-2000). í
fyrsta sldpti verður kona formaður
Angela Merkel, framkvæmdastjóri CDU og nýútnefnt formannsefni
flokksins, heldur hér ræðu á fundi í Stuttgart sl. laugardag, með yfir-
skriftina „Breyting" á bak við sig.
valdamikils stjómmálaflokks í Þýska
sambandslýðveldinu. En Merkel er
ekki bara kona heldur jafnframt ung
(45 ára), mótmælendatrúar og gekk
auk þess í flokkinn eftir óvenjulegum
leiðum. Þegar múrinn féll var hún
starfsmaður á stofnun fyrir eðlis-
efnafræði í vísindaakademíunni í
Austur-Berlín. Sérsvið hennar var
skammtaefnafræði. Eftir fall Austur-
Þýskalands (DDR) gerðist hún félagi
hinnar „Lýðræðislegu viðreisnar
sem naut vemdar evangelísku
kirkjunnar. í ágústmánuði 1990,
stuttu fyrir sameiningu Þýskalands;
gerðist Merkel meðlimur í CDU. I
desembermánuði sama ár var hún
kjörin þingmaður sambandsþingsins
og mánuði síðar gerð að ráðherra í
málefnum kvenna og ungmenna. Ári
síðar var hún kjörin varaformaður
CDU og eftir sambandsþingskosn-
ingamar 1994 gerði Kohl hana að
umhverfismálaráðherra. Kohl studdi
við bakið á „stelpunni sinni“ allt þar
til að hann tapaði í sambandsþings-
kosningunum í nóvember 1998. Þeg-
ar Scháuble tók við formannsem-
bættinu studdi hann Merkel í stöðu
aðalritara. Á næstu tólf mánuðum
fylgdu sex sigrar í landsþingskosn-
ingum. Það var þó ekki fyrr en með
fjármálahneykslinu sem vinsældir
Merkel tóku að aukast veralega. Hún
gagnrýndi Kohl vægðarlaust fyrir að
taka eigin loforð fram yfir lögum um
starfshætti stjómmálaflokka. Hún
krafðist þess að Kohl nefndi nöfn
styrktaraðilanna og lýsti því yfir að
tími hans væri liðinn. í kjölfarið varð
Merkel smám saman tákn fyrir nýja
byijun án Kohls.
Merkel býður erfltt verkefni
I kjölfar fjármálahneykslisins er
talið að CDU vanti 100 milljónir
marka til að endar nái saman. Auk
þess getur flokkurinn átt von á fleiri
sektum og enn er óljóst um upprani
9.4 milljóna marka í bókhaldi áranna
1989-92. Flokkurinn ætlar að greiða
niður skuldirnar á fimm áram. Svo
gæti farið að CDU segi upp 150
starfsmönnum og fækki flokksþing-
um um helming en hvert þing kostar
2.5 milljónir marka. Einnig era uppi
hugmyndir um að leita í pyngjur
flokksdeildanna. Víst er að deildirnar
taki slíkum hugmyndum illa enda
hafa margar þeirra lítið fé til ráðstöf-
unar. Aðrar flokksdeildir standa
frammi fyrir kostnaðarsamri kosn-
ingabaráttu og sú tíð er löngu liðin
þegar helsta meðalið í kosningabar-
áttu var plakatið og penninn með
auðkenni CDU. í dag þarf sá sem vill
ná áheym að kaupa sér dýran
auglýsingatíma í sjónvarpi. í kjölfar-
ið má búast við því að samkeppnin við
SPD gæti orðið mjög erfið á næstu
áram. Fjárskortur CDU kemur því
til með að takmarka möguleika
Merkel. En þrátt fyiir slíkar hömlur
er víst að hún og aðrir forystumenn
ungu kynslóðarinnar munu leiða
CDU inn á ný mið. Áður fyrr talaði
kanslari Kohl oft á léttum nótum um
„hina ungu og viltu. Þessi kynslóð er
nú eitthvað eldri en ljóst er að tími
hennar er kominn. Líklegast munu
róttækar breytingar eiga sér stað
með yfirtöku yngri kynslóðarinnar
og margir spyrja sig hvert hún muni
leiða flokkinn.
Bill Clinton Bandaríkjaforseti í Austurlöndum fjær
Ýtir á um minni
vígbúnað
Dhaka. AP, AFP.
BILL CLINTON, forseti Banda-
ríkjanna, hældi stjórnvöldum í
Bangladesh fyrir að hafa undirritað
alþjóðlegan sáttmála um bann við út-
breiðslu kjamavopna er hann kom í
heimsókn til landsins í gær. Clinton
er fyrsti forseti Bandaríkjanna sem
heimsækir Bangladesh en hann er
nú á ferð um Austurlönd fjær. Meg-
intilgangur ferðarinnar er að leita
leiða til að binda enda á vígbúnaðar-
kapphlaup Indverja og Pakistana og
reyna að stuðla að lausn á deilu þjóð-
anna um yfirráð yfir Kahmir-héraði.
Hvorki Pakistan né Indland hafa
staðfest sáttmálann um bann við út-
breiðslu kjarnavopna. Clinton mun
verja mestum hluta ferðar sinnar um
Austurlönd fjær í Indlandi en mun
einnig hafa viðdvöl í Pakistan undir
lok vikunnar.
Clinton tilkynnti í gær að Banda-
ríkjastjórn hygðist veita Bangla-
desh-búum, Indveijum og Nepal-bú-
um fjárstyrk að upphæð 50 milljónir
dollara, jafnvirði um 3,7 milljarða
króna, til að stuðla að nýtingu vist-
vænnar orku. Einnig greindi Banda-
ríkjaforseti frá því að bandarísk
stjórnvöld ætluðu að veita 97 millj-
ónum dollara, um 7,2 milljörðum ís-
lenskra króna, í matvælaaðstoð til
handa Bangladesh. Að auki sagði
Clinton að Bandaríkjastjórn hygðist
leggja fram alls 6 milljónir dollara,
um 450 milljónir króna, til að stuðla
að varðveislu regnskóga í landinu. í
Bangladesh búa um 128 milljónir
manna en lífskjör era þar almennt
með því lakasta sem gerist í heimin-
um.
Gagnrýna heimsóknina
Clinton hitti forseta Bangladesh,
Sheikh Hasina Wajed, að máli í gær
sem sagði heimsóknina sögulega fyr-
ir þjóð hennar. Stjómarandstæðing-
ar í Bangladesh gagnrýndu hins veg-
ar heimsókn Clintons og sögðu hana
vera lið í tilraunum Bandaríkja-
Veggspjöld með myndum af
Clinton forseta prýddu víða göt-
ur og torg í Dhaka, höfuðborg
Bangladesh, í gær.
manna til að fá stjórnvöld í landinu til
að hygla bandarískum fyrirtækjum
sem hafa þar umsvif. Bein fjárfesting
bandarískra fyrirtækja í Bangladesh
er nú metin á um 700 milljónir doll-
ara, um 5,2 milljarða íslenskra króna.