Gefn - 01.07.1871, Page 24

26
kalla lygasögur *) og tóma hjátrú, eru ekkert annað en frá-
sagnir um þessar horfnu aldir, frásagnir um hluti, sem veru-
lega hafa átt sér stað, en sem fengu furðulegar myndir í
því þeir gengu mann frá manni sem sögusögn. par á móti
getum vér ekki vitað hvaða mál þessar þjóðir hafi talað,
því hverr sögumaður segir frá á sínu rnáli og leggur fólkinu
orð í munn; vér erum til að mynda eins vissir um að Örv-
aroddur aldrei hefir talað né kveðið á því máli sem sagan
segir, eins og vér erum vissir um að hann hefir ekki verið
mennskur maður né orðið 300 ára gamall — en vér vonum
að menn nú muni skilja af þessu dæmi, að sögur muni fela
i sér sannleik, hversu ótrúlegar sem þær eru, og vér mun-
um því fremur nefna þetta síðar meir, sem tröllasögur og
»lygasögur« eru einmitt þær sögur, sem segja frá enum elstu
tímum og mönnum Norðurlanda.
Upplýsíngin um elsta ástand forfeðra vorra er í rauninni
daufleg, ef menn ekki styðjast við annað en fornleifarnar
eingaungu; það er þögul og mállaus saga, en málið erþjóð-
anna og sögunnar líf og án þess er engin veruleg saga.
(Jeg vona að enginn misskilji þetta svo, að »sagan« byrji
þá eiginlega ekki fyrr en rit byrja: bæði Brávallabardagi og
Svoldarorrusta urðu laungu áður en sögumenn færðu atburði
þessa á bækur; nú og ef menn þá svara því, að þá hafi
skáld verið samtíða sem hafi kveðið um orrusturnar, þá má
vísa til ótal annara sagna, sem eru miklu eldri en kvæðin
um þær. Sagan er fyrst munnleg og gengur manna á meðal
og mann frá manni áður en einhverr kemur sem færir hana
í letur; en ef nokkurr vill nota þetta til þess að segja að
') þannig segir Cronholm (AnO 1854 p 163 að Hervararsögu „hi-
storiska utbyte blir allsintet11; hann þekkir ekki Bólm, þó það
væri ey í stöðuvatni á Smálöndum (sagan segir hún hafi verið
á Hálogalandi, en það er rángt; í Örvaroddssögu stendur„er í
Bólm austr bornir voru“) — jafnvel Verelius vissi að þessi
Bólm var á Smálöndum, og hún heitir svo enn í dag.