Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1880, Page 106

106
fað er því ætlun vor, að með 150 manns hafi mátt verja virk-
ið gegn ofrefli liðs, og auðvitað er, að aðsóknarliðið hefir hlotið að
vera miklum mun fleira enn varnarliðið. Hafi liðsmunr eigi verið
mjög mikill, hefir, ef til vill, mátt komast af með færra varnarlið,
einkum ef umsátin hefir farið fram á þeim tíma, þegar nótt er
björt, þvíað þá hefði mátt hafa vörðuna þunnskipaðri í kring, enn
hafa aftr meira lið til vara til að senda þangað sem mest á lá.
Borgarvirki hefir lengi verið ráðgáta fyrir fornfrœðingana, og
vér búumst eigi við, að vér getim ráðið þá gátu betr enn aðrir.
f»að er vist, að einhvern tíma í sögu landsins hafa menn borizt á
banaspjót í kringum þenna klett, sem nú gnæfir til himins í einu
hinu blómlegasta héraði landsins yfir friðsamar sveitir. Enn eng-
in af fornsögum vorum frœðir oss um, nær þetta hafi verið. Munn-
mælasögurnar hafa reynt að bœta upp það, sem í sögurnar vantar.
Sumar af þessum munnmælasögum segja, að Finnbogi hinn rammi
hafi hafzt við i virkinu í deilum sínum við Yatnsdœli, enn þau munnmæli
geta eigi verið gömul, sakir þess að hvorki er þess getið í Finn-
boga sögu né Vatnsdœlu, og má af því ráða, að höfundar þeirra
sagna hafi eigi þektþessi munnmæli. Aðrar munnmælasögur eigna
Barða Guðmundarsyni í Ásbjarnarnesi virkið, og virðast þær hafa
meira til síns máls, þvíað bæði má sanna, að munnmæli þessi eru
æfagömul, og þar að auki vitna þau til einnar af hinum merkustu
íslendingasögum, enn það er Heiðarvígasaga, þar sem þau segja,
að þar hafi verið sagt frá þvf, að Barði hafi haft setu í virkinu
eftir Heiðarvígin. Munnmælasögur þessar eru eldri enn Páll Vida-
lín (fœddr 1667, dó 1727). Hann talar um Borgarvirki í „Skýringum
yfir fornyrði lögbókar“ Reykjavík 1854 undir orðinu „Virki“ (625. bls.).
Minnist hann þar á munnmælasögurnar um virkið, og er svo að
sjá, sem hann hafi alls eigi þekt nein munnmæli, sem eignuðu Finn-
boga ramma virkið; að minsta kosti minnist hann ekki á það einu
orði. Aftr á móti hefir hann þekt munnmælin um Barða, og með
því að Páll er hin elzta heimild, sem vér höfum um þetta efni, og
orð hans þar að auki í sjálfu sér eru merkileg, þá skulum vér til-
fœra þau orðrétt. Hann segir á stað þeim, er fyrr var getið: „Segja
svo traditiones, að Barði Guðmundsson í Ásbjarnarnesi hafi það (o:
virkið) gjöra látið fyrir væntanlegum ófriði Borgfirða, síðan hann
hafði hefnt Halls bróður síns, og skuli þar frá sagt í Heiðarvíga-
sögu. Barði setti varðmenn til í tveim stöðum, annan á þ>óreyjar-
núpi, ef Borgfirðir riði Tvídœgru, annan á Rauðanúp, hvort sem
þeir riði Arnarvatnsheiði eða ofan í Víðidal; skyldu varðmenn í
þessum stöðum vita kynda. Svo fór sem hann sagði, að Borgfirðir
kómu (hvorn veginn er eigi getið); gekk Barði þá í virkið og
fylgdarmenn hans, enn Borgfirðir settust um það, sóttu að nokkr-
um sinnum og fengu ei aðgjört; ætluðu þá að svelta virkismenn,