Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Page 30

30
u (v) en þó er ekki sama sem u (v). |>etta hljóð getur varla ann-
að verið en o\ Myndin konongr er eldri en konungr, en þó kem-
ur hún fyrir í handritum frá síðari hluta 13. aldar; þannig virðist
hún vera almenn í Járnsíðu2 og koma fyrir í Strengleikum, norsku
handriti frá miðbiki 13. aldar3 4. Viðast er orðið slcammstafað, svo
að ekki er hægt að sjá, hvort skrifarinn hefir ætlað að skrifa kon-
ungr eða konongr1.
Eitt er það enn, sem mælir með því, að rúnirnar á Valþjófs-
staðahurðinni sje eigi mjög gamlar, og það er, að meðal þeirra
koma fyrir stungnar rúnir. Vjer vitum eigi með vissu, hvenær
stungnar rúnir fyrst komu til íslands, en talsverðar likur eru til,
að það hafi ekki verið fyr en um miðja 13. öld. |>ó verður að
taka undan einn stunginn rúnastaf, nefnilega stunginn ís. Sá staf-
ur kemur þegar fyrir á norskum rúnamyntum frá 11. öld, en ann-
ars þekkja þessar myntir ekki stungnar rúnir5 6. í rúnastafrofi J>ór-
odds var stunginn íss, en ekki fleiri stungnar rúnir®. Aðrar stungn-
ar rúnir en ís er fyrst talað um í rúnakafla hinnar þriðju málfræð-
isritgjörðar í Snorra Eddu, sem er samin af Ólafi hvítaskáldi um
miðja 13. öld, og er svo að sjá sem Ólafr hafi fyrst lært stungnar
rúnir af Valdimar öðrum Danakonungi7 8. J>að eru því Hkur til, að
þær hafi ekki verið alkunnar á íslandi á fyrri hluta 13. aldar, þó
að það raunar sje ekki óhugsandi, að einstakir menn hafi þekkt
og notað þær um það leyti. Á Valþjófsstaðahurðinni koma þessir
rúnastafir fyrir stungnir : úr, íss og kaun*. J>etta virðist helzt benda
til þess, að hurðin sje ekki eldri en frá þvi um miðja 13. öld.
Auk þess er sá rúnastafur, sem táknar d á hurðinni mjög einkenni-
legur, svo framarlega sem þar hefir verið rjett lesið, og virðist
helzt vera tekinn úr latínustafrofi. Sje svo, þá bendir það til, að
letrið á hurðinni sje varla eldra en 12009. En reyndar er það eigi
alveg víst, að rjett sje lesið. í staðinn fyrir UA DREKA (=vá dreka)
1) A norskum rúnamyntum er stundum blandað saman rúnunum úr
og o's, sjá rit mitt Runerne i den oldisl. literatur bls. 126.
2) Járnsíða, Havn. 1847, bls. 12is—19, 13i7, 22—24 og víðar. Nor-
ges gl. love I. bls. 26220—21, 33, 263i og víðar.
3) Strengleikar, Kria 1850, bls. I21, 234.
4) I konungsbók af Sæmundar Eddu er -ungr í afleiðsluendingum
miklu algengara en -ongr, en þó kemur -ongr líka fyrir t. a. m. í yggiöngr
(=Yggjungr) og ndongr (=náungr); sjá formála Bugges fyrir útg. hans bls. X.
5) Runerne i den oldisl. lit. bls. 127.
6) S. st. bls. 81—85.
7) S. st. bls. 75-77.
8) Sbr. sama rit bls. 87. þar hefi jeg látið í ljósi nokkurn efa um
það, að kaun sje stungið á Valþjófsstaðahurðinni, en þegar jeg í Kaup-
mannahöfn skoðaði sjálfa hurðina, þóttist jeg sjá, að rúnin væri stungin á
báðum stöðum, þar sem hún kemur fyrir.
9) Sjá s. st.