Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Side 83

77
á því, sem mér þótti þurfa viðkomandi þeim atburðum, sem hér
hafa gerzt í fornöld; enn eg hafði komið hér í dalinn fyrir löngu
áðr og kynt mér þetta að miklu leyti, og skrifað upp. Varð mér
það og hér að notum; eg kom á alla bœi í dalnum, nema Bakka-
kot, og fékk ýmsa hluti til forngripasafnsins1. Enn þegar hér er
komið, víkr sögunni að Laxdœla sögu um hríð.
Ferð þeirra Þorgils Höllusonar um Borgarfjörð,
og víg Helga Harðbeinssonar.
Allri þessari ferð er lýst svo vel í Laxd. s., að auðséð er, að
ritari sögunnar hefir haft mjög greinilega sögn að fara eftir, og
jafnvel sýnist hann að hafa verið þessum stöðum, sem hér rœðir
um, mjög kunnugr, og mun þó Laxd. s. rituð vestr í Breiðafirði,
þar sem alt hennar aðalefni gerist; þetta kynni að benda á það,
að vorir merkustu söguritarar hafi rannsakað sögustaðina, þ. e.
komið sjálfir á hina helztu staði, sem þeir viðburðir gerðust, er
þeir vildu nákvæmlega lýsa, áðr enn þeir rituðu sögurnar. Enn
hafi þeir ekki gert þetta, þá er það ljós vottr um, hvað hin munn-
lega frásögn hefir verið áreiðanleg, þar sem sýnt verðr fram á, að
alt stendr heima, þegar rannsakað er. Lýsing smalamannsins, er
þeir þorgils sátu að dagverðinum, er hér svo vel sögð, að það er
eitt af hinu snildarlegasta, sem kemr fyrir í sögum vorum.
Eg skal nú hér tala um alt það í heild sinni, er við kemr
þessari ferð, þótt sumt sé rannsakað síðar enn hér er komið ; enn
það af þessari leið, sem eg ekki fór nú, hefi eg farið áðr, og sumt
oftar enn einu sinni.
Helgi Harðbeinsson bjó að Vatnshorni. Hann var mikill maðr,
og hafði verið að vígi Bolla með Olafssonum, og borið af honum
banaorð. þ>ess vegna var þangað snúið hefndum eftir ráðum Snorra
goða. þorgiis Hölluson bjó í Tungu í Hörðadal. Sá dalr gengr
upp frá Hvammsfirði, og er syðstr af Breiðafjarðardölum. í hon-
um standa 12 bœir. Tunga heitir sama nafni enn, og stendr fyrir
miðjum Hörðadal í tungunni milli Tífilsdals og Laugardals. Báð-
ir þessir dalir ganga upp af Hörðadal; það sést af sögunni, að
1) Eg skal og geta þess, að í Botni fékk eg part af birkirót mikilli með
stofni alldigrum. Hún hefir verið svo stór, þegar hún var heil, að vel hefði
mátt hafa hana í kné í stórt skip. Rót þessa hafði brotið upp úr árbakk-
anum. það var í Botni, sem Landnb. bls. 47 talar um, að bygt hafi ver-
ið hafskip: »þar var þá svá stórr skógr, at hann gjörði þar af hafskip,
ok hlóð, þar sem nú heitir Hlaðhamarr«. Hlaðhamrar heita þar enn
sunnan til í Botnsvogunum. Eg hefi og fengið ýms skírteini nýlega um,
að skógar hafi verið hér sumstaðar miklu stœrri áðr, enn eg hafði jafnvel
haldið, og það enda ásíðari öldum.