Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Page 2

ekki við »Hamborgaralin« *). í brjefi um kaupskap Þjóðverja og Eng-
lendinga við íslendinga, dags. 2.—5. júlí 1527, lofa kaupmenn að hafa
íslenskar stikur þingmæltar* 2). Aftur á móti eru stikur ekkinefnd-
ar á nafn í einkaleifisbrjefum þeim, er Kristján 4. veitti
dönskum kaupstöðum til verslunar á íslandi á árunum 1602 og 1614
og ekki heldur í verslunartaxtanum 16. des. 1619, heldur er þaralt
mælt álnum, og bannað að hafa aðrar álnir, mál eða vog enn rjett-
ar íslenskar álnir, mál og vog.3). Að hjer sje átt við »Hamborgar-
álnir«, enn ekki fornar íslenskar álnir, virðist mega ráða af því, að al-
veg samskonar ákvæði standa í einkaleifisbrjefí Friðriks 3. til versl-
unar á Islandi, dags. 31. júlí 1662, og í Auglísing Kristjáns 5. um
verslunina, dags. 13. maí 1682; segir þar, að kaupmenn skuli »haga sjer
eftir þeirri vog, álnum og mæli, sem á Islandi tíðkist«, og er þess
ekki getið, að þar hafi nokkur breiting á orðið frá því sem var í
taxtanum 16194). Ekki gerir heldur verslunartaxtinn frá 6. maí
1684 neina breiting á lengdarmálinu, heldur er þar beinlínis tekið
fram, að »landsmenn menn megi halda hinni sömu alin sem hingað
til hafi tíðkast í landinu«, og alveg sömu orð er tekin upp óbreitt í
taxtann frá 10. apríl 17025). Þetta sínir, að álnarmálið íslenska
hefur staðið óbreitt alla 17. öldina; annars hefði það verið tekið
fram, ef breitt hefði verið. Enn árið 1702, á dögum Páls Vídalíns,
vitum vjer, að »Hamborgaralin« tíðkaðist og hafði tíðkast um ómuna
tíð. Það sjest á ritgjörð Páls »Alin að lengd og meðalmaður«6). Af
öllu þessu leiðir, að »Hamborgaralin« hefir komist hjer inn einhvern
tíma á árunum 1527 til 1602.
Þessi »Hamborgaralin«, sem stundum er nefnd »íslensk alin«,
var stittri enn dönsk alin, og sjest munurinn glögt á brjefi tollkamm-
ersins til Jóns Arnasonar, síslumanns ísfirðinga, dags. 22. febr. 1777,
Þar segir, að »munurinn sje nákvæmlega 10 af hverju hundraði
(tíræðu), og- sé ekki um það að villast«7). Eftir þessu verður að
auka hverja »íslenska« alin um 4/io (einn tiunda part) af sjálfri
sjer til að fá út danska alin, eða, sem er sama, ein »íslensk« alin
er 10/u af danskri alin, eða, með öðrum orðum, nákvæmlega jöfn
*) Það sjest á þvi, að i sumum brjefum er málið greint imist i stikum eða álnum
sjá t. d. ísl. Fbrs. VIII 88. bls.
а) ísl. Fornbrs. IX 414. og 417. bls. Sbr. Alþingistíðindi 1909. B. Nr. 533
811. blaðs.
8) Lovs. f. Isl. I 140., 174. og 188.—194. bls.
*) Lovs. f. Isl. I 279. og 390. bls.
б) S. st. I 423. og 573. bls.
6) Páll Vidalín, Skíringar ifir fornirði lðgbókar, Rvík 1854, 23.bls.
7) Lovs. f. Isl. 17 384 bls.