Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 26

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 26
26 hann hafi verið þumalfingur eða forn þumlungur firir hverja alin. Það sjest og á því, að ekki varðaði, þó að menn hefðu rang- an (of stuttan) kvarða, nema það munaði alin á hverjum 20 álnum.1) Kaupbætirinn bætti það nokkurn veginn upp, ef hann var þuml- ungur firir alin. Á þeim 4 hundruðum (= 480) álna vaðmála verð- ur kaupbætirinn þvi 480 fornir þumlungar, og kemur það alveg heim, að það verða rjettar 20 álnir, ef 24 þumlungar eru í fornri alin. Höfundur þessarar greinar bætir við þessum 20 álnum til að sína, að hann eigi við ríflega mœlda alin, eða þumalalin. Það getur og varla verið tilviljun em, að fáum línum neðar segir sama bókin, Konungsbók, að vararfeldur skuli vera fjögurra þumalálna langur, og er þetta eini staðurinn, þar sem orðið þumalöln kemur firir í ís- lenskum ritum. Af þessum tveim stöðum virðist mega ráða, að þumalalin (-öln) sje = forn alin aukin einum fornum þumlungi (—þum- all -f- alin, sbr. áður.) Og firri staðurinn sínir glögglega að það sje rjett, sem áður eru síndar líkur til: 1. að kaupbætir í vaðmálsmælingum var 1 forn þumlungur firir hverja alin, áður en stikulögin gengu í gildi, og 2. að 24 þumlungar vóru taldir í fornri alin. Ef vjer drögum frá lengd hinnar fornu óauknu álnar, sem var 49,143 sentímtr. = 18,79 d. þml. lengd eins forns þml., sem var 2,065 — = 0,79 - — þá kemur út............... 47,078 sentímtr. = 18 d. þml. og er þetta hjer um bil jafnt lengd framhandlegs á meðalmanni frá olnboga fram á langafingurs góm (öln i náttúrlegri merkingu). Þetta bendir til, að munur sá, sem er á hinni fornu alin og náttúrlegu framhandlegs máli, stafi frá uppbót þeirri, sem gefin var í mæling- um, þumlungur firir hverja öln. Hin forna alin er þá í rauninni, eftir uppruna sínura, þumlungi aukin móts við hina eldri náttúr- legu alin (öln). Enn siðan, þegar þessi aukna alin hafði náð festu sem lögalin og verið mörkuð á kirkjuvegg á Þingvelli, tóku menn einnig að heimta hana bætta upp að fornum sið með þumlungi firir hverja alin, og varð það til þess, að lögalin þumlungi aukin var kölluð þumalöln (-álin). Að lokum set eg hjer ifirlit ifir hið islenska áluamál frá elstu tímum fram til vorra daga: 1. Hin elsta alin, ef til vill eldri enn bigging íslands, var hin *) Grág. Kb. II 169. bls., sbr. 249. bls. í AM. 347 fol. Sthb. 262. bls.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.