Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Side 37

LÝSING MANNABEINA
41
sandurinn. A'ðeins frá einum stað öðrum en Vatnsdal er mér kunnugt
um viðlíka góð varðveizluskilyrði beina úr heiðni, og það er frá Haf-
urbjarnarstöðum, en þar er kumlateigurinn einnig mjög skeljasands-
borinn. Til þess að gefa nokkurn samanburð á varðveizlu beina úr
heiðni vil ég benda á upparmsleggjar-sveifar-vísitöluna í töflu 1.
Hana er hægt að ákvarða á 6 af 7 beinagrindum úr Vatnsdal, en ekki
nema á 8 (þar af 3 frá Hafurbjarnarstöðum) af 120 beinagrindum
úr heiðni. En geyminn jarðvegur nægir ekki einn til góðrar varðveizlu,
hafi ekki einnig önnur skilyrði verið ákjósanleg. Bein, sem blása upp
og liggja ofanjarðar, eyðast smám saman af veðrun, auk þess sem
hin smærri þeirra beinlínis fjúka burt. Um meiri háttar uppblástur
beinanna frá Vatnsdal hefur ekki getað verið að ræða, enda var
veðrun aðeins að sjá á örfáum beinum. Það er ljóst af uppgraftar-
skýrslu Þórs Magnússonar, að ekki hefur verið rúm fyrir fleiri en
eitt, í mesta lagi tvö lík í bátnum, hin hafa verið heygð annarstaðar,
sennilega einhverstaðar í nágrenninu, en beinin grafin upp síðar og
flutt í bátinn. Þeir, sem fengizt hafa við uppgröft beina, vita, að
mikla aðgæzlu þarf við, ef ekkert þeirra á að týnast, og kemur þá að
góðu haldi að vera kunnugur beinagrindinni og vita, hverra beina
sé von. Þeirrar þekkingar er varla að vænta hjá þeim, er fluttu bein-
in á sínum tíma, svo að óreyndu hefði maður búizt við einhverjum
vanhöldum á þeim eftir þann flutning. Þar við bætist svo, að beina-
hrúgan kemur nú í ljós með þeim hvimleiða nútímahætti, að jarðýta
skefur burt hluta af hrúgunni og brýtur og tvístrar fjölda beina.
Þetta torveldar eftirleit þeirra að mun, og þó að þá séu fagmenn að
verki, sem sigta sandinn úr ýtufarinu, þá er ekki ósanngjarnt að
álykta, að eitthvað af smábeinum og beinabrotum hafi orðið eftir,
þó óverulegt muni það vera. I öllu falli eru beinin, sem í ljós hafa
komið, það minnsta magn þeirra, sem verið hafa í hrúgunni. Það
eru eins og fyrr segir 7 heillegar beinagrindur, og vantar ekki bein
í neina þeirra annarri frekar. Öll stærri bein útlima og höfuðs eru
fyrir hendi, og undravert fá bein, jafnvel af þeim smæstu, svo sem
úlnliðsbein, vantar, og gefur tafla 3 góða hugmynd um vöntunina.
Þó aldrei hefðu verið fleiri bein í hrúgunni en uppgröfturinn leiddi
í ljós, þá er hér um svo heillegar beinagrindur áð ræða, að með
ólíkindum má telja, þegar allar aðstæður eru athugaðar.
Hugleiðingar um orsakir eða tilgang þessa beinaflutnings verða
að byggja á og koma saman eftirfarandi atriðum. 1) Engin bein
voru í upprunalegri legu í bátnum, þrátt fyrir að alltaf eitt líkanna
hefur verið heygt þar. 2) Sérstök alúð hefur verið lögð við að safna