Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Blaðsíða 106

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Blaðsíða 106
106 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS í kring hélzt við, því löng hlé hafa orðið á milli uppblásturskast- anna hér eins og annars staðar. Er þetta augljóst af því, að það sem blásið hefir upp í tíð núlifandi manna, bæði af Bæjarholti og Borgarholti, var eggslétt valllendi, en hefir vitaskuld allt verið kargaþýfi, áður en uppblásturinn hófst, eins og hin önnur holt og móar á þessu svæði. Og að lokum barst spillingin að Seli, eins og síðar segir. Til glöggvunar þeim, sem til þekkja, um það hve langan tíma uppblástur getur tekið, má skjóta hér inn í ummælum um upp- blásturinn norðaustan í Kálfholtsheiði. Þórður Guðmundsson í Hala, sem fæddist 1844 og ólst upp í Kálfholtshjáleigu til sextán ára aldurs, sagði að uppblásturinn í heiðinni hefði nálega enginn verið á uppvaxtarárum sínum, aðeins smásletta niður við Lónið í götunni frá Króki. En 1883 hefði rifnað upp mikið svæði, og hefir það smá- aukizt síðan. Sama máli gegnir um uppblásturinn á Kambsheiði. Þar segir þjóðsagan, að hann hafi byrjað í hóffari á miðri Skeið- flöt, sem mun hafa verið nálægt því miðsvæðis. En að öðru leyti sögðu mér nákunnugir menn,43 að mestur hluti skemmdarinnar hefði orðið í þeirra minni eða frá því um miðja 19. öld, þótt hún að vísu hafi þá verið komin aðeins af stað. Eins og fyrr segir, er getið um sandfok á Jólgeirsstöðum, í jarða- skrá frá Skálholti árið 1685. Segir þar, að bærinn sé „nú á sandi standandi". Því miður gefur þessi setning enga aðra lýsingu á ástandinu en þá, að ætla má að komnar séu sandfannir kringum bæinn og ef til vill eitthvað fokið á túnið. En þetta er skýringin, sem biskupunum í Skálholti hefir verið gefin. Lýsing Bjarna lögréttumanns Gíslasonar gefur aftur glöggva mynd af því, hvernig komið var 1709. Ummæli hans,-----------„líka mannabein og tegund af málmi, er upp kemur úr sandinum nær blástur gengur“-------sýna það, að austurhlið Bæjarholtsins hefir verið farin að spillast til muna og kirkj ugarðurinn að trosna upp, einnig smiðjan; þaðan hefur málmurinn komið. Hve miklu þetta hefir numið, er ekki gott að segja um, en ætla má þó, að sandsteins- hellan, sem minnzt er á í upphafi þessa máls, hafi lengi haldið skjótri eyðileggingu í skefjum á Bæjarholtinu sjálfu. — „Þetta plátz og þarumkring er nú sandi kafið, að lengd sem svarar til hálfri bæjarleið“ — segir í rauninni alveg til um það, hvernig skemmdum hefur verið farið. Og' „er nú sandi kafið“, gefur augljós- 4 3 T. d. Þorsteinn Einarsson, Köldukinn, Runólfur Halldórsson, Syðri-Rauðalæk.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.