Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Blaðsíða 89

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Blaðsíða 89
JÓLGEIRSSTAÐIR 89 hyggilegri hátt með þeim skilyrðum, sem þá voru fyrir hendi, bæði um nýtingu graslendis, silungsveiðarinnar í læknum og hagræði af þjóðleiðinni, sem lá meðfram og eftir honum. Og hafi báðar eign- irnar, Ás og Jólgeirsstaðir, verið komnar í eigu sömu ættarinnar eða sama manns, var ráðstöfun hins hagsýna eignarmanns að draga úr tilkostnaðinum miklu auðveldari í framkvæmd. Það sjónar- mið mætti vel hafa verið ein meginástæðan fyrir breytingunni, sem gerð hafi verið nokkuru fyrir 1397, eins og fyrr segir. En jörðin sjálf, Jólgeirsstaðir, hafi ekki verið gefin fyrr en síðar og ekki nógu snemma til þess að vera getið í Vilchinsmáldaga. Að Kolbeinn var búinn að gefa fjöruna fyrir Þykkvabæjarlandi í tæka tíð, til þess að sú gjöf kæmist í máldagann, en ekki jarðargjöfin, gæti bent til þess, að Kolbeinn hefði verið á foldu um 140017 og ef til vill búið í Ási, stórbóndi og stórgjöfull og stórsyndugur að hans eigin dómi. Og þá fara gjafir hans að verða skiljanlegar, þótt ekkert tillit sé tek- ið til friðþægingarinnar, sem í þeim felst. Hann hefir búið vel, og hann hefir viljað tryggja framtíð Áss sem stórbýlis. f ritgerð sinni um kirknatal Páls biskups Jónssonar, sem áður er vitnað til, kemst próf. Ólafur Lárusson að þeirri meginniðurstöðu, að frásögnin í sögu Páls biskups um fjölda prestsskyldra kirkna 220, og presta 290, í Skálholtsbiskupsdæmi, muni vera rétt og leiðir að því ýmis rök, sem hér yrði of langt upp að telja. Enn fremur bætir hann því við, að sér virðist ekki muni „ofsagt að telja, að um 1200 hafi milli 7 og 800 guðshús verið í Skálholtsbiskupsdæmi“. „En 1542 taldi Gizur biskup presta í Skálholtsbiskupsdæmi. Voru þeir 150 „að tilreiknuðum öllum, sem þá lifa“. Á seinasta fjórðungi ald- arinnar hafa þeir verið enn færri. Prestaköllin munu þá varla hafa verið mikið fleiri en 130“.18 Mér vitanlega hefur þessum niðurstöðum ekki verið hnekkt, en þær þýða meðal annars það, að á þessum 340 árum hefir prestum í biskupsdæminu fækkað nálega um helming. Og eitthvað hefir gengið úr sér af kirkjum samtímis. 1 neðanverðum Holtunum voru fimm kirkjur um 1200, sem allar virðast hafa verið prestsskyldar samkvæmt kirknatali Páls biskups: „á Jólgeirsstöðum, í Ási, í Háfi, at Á, í Kálfaholti".19 Hvort sem nokkur virðing er í þessari frásögn fólgin, þá er þó kirkjan á Jól- geirsstöðum talin fyrst hinna fimm kirkna. Oddakirkja er fyrst í 17 DI IV, bls. 867 (um 1397). 18 Ólafur Lárusson, Byggð og saga, Reykjavík 1944, bls. 123—145. 19 DI XII, bls. 7.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.