Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Blaðsíða 109

JÓLGEIRSSTAÐIR 109
nokkurs konar arftaki eða framhald Jólgeirsstaða, eða hinir nýj-
ustu eða yngri Jólgeirsstaðir. Mátti það vel til sanns vegar færa, þó
að engir leyniþræðir lægju á milli heimajarðarinnar Áss og hjáleig-
unnar Sels, eftir að það varð sjálfstæð jörð, eins og bent hefir verið
á hér á undan. Bærinn sjálfur var örskammt frá gamla bænum á
Jólgeirsstöðum, þar af leiðandi varð jafnbezt undir bú í Seli allt
árið af öllum jörðum í Ástorfunni, kostir Jólgeirsstaða færðust yfir
þangað og hafa haldizt þar við. — Jafnframt sýnir frásögn prests
um höfuðkúpuna, sem hann sá sjálfur og áður er minnzt á, að spill-
ing hefir verið komin í austurhlið Bæjarholtsins, í kirkjugarðinn
og útihúsin.
Reynslan sýnir og, að búin á Seli hafi lengstum verið stærri þar
en á hinum jörðunum, að undantekinni heimajörðinni sjálfri, allt
frá 1709; þá var þar til dæmis stærra bú en hjá Ásbóndanum sjálf-
um. Og bændurnir í Seli einna mest metnir. í sömu átt bendir og
það, að þegar prestmötunni var skipt á jarðirnar, átti heimajörð-
in að greiða 35 hundruð á landsvísu, Sel 15, en hinar hjáleigurnar
7, þar af kotin tvö 10 pund smjörs hvert. Þessi skipting hefir ef til
vill byggzt á eldra fyrirkomulagi, en þá hirti Ásbóndinn allar leig-
ur eftir kirkjugjaldi og galt prestinum eitt hundrað í fríðu eftir
samkomulagi. Kúgildunum skipti hann á hjáleigubændurna, og að
mest kom í hlut Sels sýnir, að sú hjáleiga hefir verið talin bezt
til ábúðar, því það er auðsætt, að hundraðatala hjáleignanna hefir
alls ekki komið til greina við þessa skiptingu.
Guðmundur Hróbjartsson í Hellnatúni, sem áður hefir verið nefnd-
ur og fylgzt hefur með þróuninni, allt frá því um 1870, segir svo
frá: 1 hans ungdæmi var Selsandur miklu minni en hann er nú.
Sunnan við Lænuna, sem rennur vestur sandinn úr Haldgili, var Bæj-
arholtið að mestu gróið, aðeins komnir smágárar í austurhlið þess
og undirlendið þeim megin blásið burt, suður-fyrir bæjartorfuna
og þá vestur með. Kringum bæjartóftirnar, sem enn voru glöggar
allt norður að Lænunni, var stærðar torf a, en blásin í brúnum. Norð-
an Lænunnar var allt uppblásið austast og vestur undir miðbik
Borgarholts og geilar vestur í það. Var mikið af þessu örfoka, en þó
voru víða smárof og torfur hér og hvar á sandinum. Elzti gárinn
austan frá læknum örfoka og farinn að gróa upp. Vestast var löng
og breið valllendisspilda noröur af Seli og naOi töluvert austur fyrir
ærhúsin í Áshól, þ. e. vesturhluti Borgarholts var með öllu óskertur.
Á þeösari spildu vestast voru gömul ærhús frá Seli. Um og upp
úr 1880 blés upp ákaflega. I þeirri hrinu sópaðist burtu norður- og