Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Page 111

JÓLGEIRSSTAÐIR
111
og látið í stöplana undir Steinslækjarbrúnni.45 Það sem á vantaði
var sótt til Jólgeirsstaða. Vigfús bóndi í Seli segir eins frá um
þetta efni og bætir því við um grjótnámið, að þegar staurarnir
undir rafmagnslínuna voru settir upp, austur frá Steinslæk, hafi
verið byrjað að sækja grjót í Jólgeirsstaðahól, til þess að púkka
með staurunum. En það var hindrað. Er nú búið að leggja bann
við grjótnáminu, og má enginn flytja steinvölu þaðan. Enda mun
ekki vera eftir miklu að slægjast. Einn steinn var þó eftir 1954
efst á hrúkunni, sem eftir er af Jólgeirsstöðum, ekki allmikill en
þykkur, næstum jafnhliða ferhyrningur. Er eins og klöppuð hafi
verið laut í hann miðjan eða hvolft upp úr honum við núning.40
Við allt þetta umrót og grjótnám, eyðilögðust tóftirnar og mót-
staðan minnkaði í Jólgeirsstaðahólnum.
f Árbók hins íslenzka fornleifafélags 1898 er ritgerð eftir Brynj-
úlf Jónsson frá Minna-Núpi; heitir hún Skrá yfir eyðibýli í Land-
sveit, Rangárvallasveit og Holtasveit í Rangárvallasýslu (bls. 1—
28). Um Jólgeirsstaði segir svo:------„Jólgeirsstaðir, þar sem Jól-
geir landnámsmaður byggði, hafa lagzt í eyði af sandfoki, sem hefur
tekið sig upp við Steinslæk, framundan Efri-Hömrum eða litlu
vestar (á að vera austar). Hefir þar blásið upp allstór landspilda
fram með vesturbrún hæðar þeirrar, sem Ás og fleiri bæir standa
á. Er rúst Jólgeirsstaða næstum fremst á sandinum, skammt austur
frá bænum Seli og spölkorri austur (á að vera norður) frá Ásmund-
arstöðum, sem standa í hæðarbrúninni. Jólgeirsstaðir hafa staðið
aðeins laust frá hæðinni. Hin uppblásna spilda heitir Jólgeirs-
4 5 Guðjón Jónsson I Ási hefur sagt mér frá gríðarstórri varinhellu, sem mölvuð
var í þessu skyni. Ritstj.
4« Ég kom að Jólgeirsstöðum 18. júlí 1945 ásamt Jóni Steffensen prófessor. Sáum
við þá stein þennan, sem greinilega var fiskasteinn, og var öskuhaugur undir
honum. Steinninn var 50 sm í þvermál á annan veg, en 65 sm á hinn, 15—20
sm á þykkt, mikið notaður, með slitskálum bæði ofan á og neðan á. Út frá
honum risu þrjár hellur á rönd. Við grófum frá steininum, og ég tók af honum
mynd þá, sem hér birtist. Nú er þessi steinn sagður horfinn. Ef einhver hefur
tekið hann með sér sem minjagrip, ætti hann að skila Þjóðminjasafninu honum,
því að steinninn var mjög snotur að sjá og gott dæmi um fiskastein.
í Þjóðminjasafninu eru eftirtaldir hlutir frá Jólgeirsstöðum: Þjms. 5428.
Brot úr kvarnarsteini úr útlendu efni. Þjms. 13400—13409. Nokkur brýnisbrot,
partur af bökunarhellu, járnstykki, látúnsbrot, jaspismolar. Þjms. 13989 a—b
Brýni og snældusnúður úr steini. — Allt hlutir, sem eðlilegt er að finna á
gömlu bæjarstæði.
I byggðasafninu í Skógum undir Eyjafjöllum eru nokkrir smáhlutir, sem
hirtir hafa verið á bæjarstæði Jólgeirsstaða. Meðal þeirra eru tveir snældu-
snúðar, annar úr klébergi, en hinn úr innlendum steini. Helgi Hannesson af-
henti byggðasafninu 1962. -— Ritstj.