Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1966, Blaðsíða 136

136
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
verið brúkuð þar (á Akureyri) nokkur ár, en svo hvernig hann
hefði eignazt hana, hafði hann ekki getið um. Páll þessi var ann-
álaður þjófur, þó hann aldrei kæmist undir manna hendur, og dó
fjörgamall fyrir mörgum (líklega 20—30) árum.........Sveinn lánaði
öxina fyrir mörgum árum; var þá augað skemmt, svo að hann
varð að sjóða það saman og setja járnflein í það fyrir tré. Exin er
þung og efnismikil og stálið gott.
Þér ættúð að láta mig vita, hvað yður sýnist nú um þetta mál, og
ef safnið ætti að eignast þessa exi, hvað mundi vera sanngjarnt
verð, því Sveinn vill fá hana sæmilega borgaða.“
Til hliðar á bréfið hefur Stefán skrifað, að hann vonist eftir að
fá hina fyrri öxi aftur við tækifæri, og vafalítið hefur honum verið
send hún aftur. Matthías hefur falið honum að kaupa hina öxina
af Sveini, og til safnsins kemur hún 27. september 1910 (Þjms.
6071). Greiddi Stefán 5 kr. fyrir öxina fyrir hönd safnsins.
Öxi þessi, Þjms. 6071, er snaghyrnd, þung og allmikil, með tölu-
vert bogadreginni egg, 20 sm fyrir munn, 18 sm há, skallinn 2,6
sm þykkur nú, en hefur áður verið þykkari, því áð rifnað hefur
eða slitnað út úr auganu (sbr. ummæli Stefáns hér á undan), og
hefur það þá verið soðið utan um 37 sm langan járnflein, sem
síðan hefur verið komið fyrir í hæfilegu klofi á skaftinu og festur
í því með þremur hnoðnöglum með látúnsróm; en uppi við augað
er járnhólkur, að öllu sem orfhólkur. Skaftið er úr bæki, 50 sm að
lengd, nýlegt og traust. — Egg öxarinnar er méð 1 sm breiðu sniði
hvorum megin, ryð er nokkuð á hana fallið, en þó er öxin vel not-
hæf, ef dregin væri. Mynd sú, sem fylgir þessu greinarkorni, fyllir
þessa fáorðu lýsingu eftir þörfum.
Ekki verður sannað með neinum gildum rökum, að öxi þessi sé
í raun réttri böðulsöxin frá 1752. Um það er ekki við annað að
styðjast en frásögn Stefáns Jónssonar, þá er hér að ofan greinir.
Og ljóst er, að sama saga hefur gengið um aðra öxi, nefnilega þá,
sem á Munkaþverá var og Matthías endursendi. Ekki eykur það
líkurnar fyrir því, áð hér sé nú komin hin rétta öxi; mönnum
virðist hafa verið hugleikið að hafa upp á þessum óhugnanlega
minjagrip. En lítill vandi væri víst að hálshöggva unglingsgrey
með öxi þessari; hún er nú 20 sm fyrir egg, og kynni að vanta
nokkuð á báðar hyrnurnar nú. Stærðarinnar vegna gæti þetta verið
rétta öxin. Og ekkert virðist mæla því gegn, að hún gæti verið frá
18. öld. Samt verður ekkert um þetta mál sannað. Hér eru lögð fram