Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Blaðsíða 27
ÞORLÁKSSKRÍN í SKÁLHOLTI
27
bruna eru nokkuð þjóðsagnakenndar. Elzt þeirra mun vera Biskupa-
annálar séra Jóns Egilssonar, en þar segir svo:
„Það er manna mál, að tvær konur hafi borið skrínið með
öllum umbúnaði, en aðrar tvær þá hina stóru bríkina"21.
Ástæðan til þess að konur stóðu í þessu björgunarstarfi var sú,
að bruninn mun hafa orðið um þingtímann og fátt manna heima á
staðnum. Bætt er við í yngri heimildum að það hafi þótt jarteikn
að tvær konur skyldu bera þessa þungu hluti út úr brennandi kirkj-
unni. 1 sambandi við brunann er varla meira að græða varðandi Þor-
láksskrín en það, að bersýnilega hefur það bjargazt úr brunanum,
enda sennilega fyrst reynt að koma því undan háskanum, og svo hitt
að ráða má í að skrínið hafi verið þungt úr því að talið var ganga
kraftaverki næst að tvær konur gætu borið það.
Konunum tveimur tókst að bjarga skríni heilags Þorláks út úr
brennandi dómkirkjunni árið 1527. Sú frásögn er reyndar síðasta
sagan sem af skríninu fer meðan kaþólsk trú hélzt. En þau tímamót
voru í vændum, sem áttu að lokum að verða skríninu hættulegri en
nokkur dómkirkjubruni. Gissur Einarsson tók við biskupsráðum í
Skálholti 1540 og var síðan vígður 1542, fyrsti lúterski biskupinn.
Hann virðist þegar í stað hafa farið að skipta sér af gripum dóm-
kirkjunnar, jafnvel meðan ögmundur biskup var enn á lífi, hvað
þá þegar hann var laus við hann. Þannig skrifar Ögmundur biskup
Jóni biskupi Arasyni 1541 á þessa leið:
„Kirkjunnar silfur og háfur er burt tekið úr dómkirkjunni,
látið í eina kistu og læst í því húsi, sem sjálfur hann (þ. e.
Gissur) sefur. Megi þér sjálfur sjá meiningina þar til. Bagal-
dúkar og það annað clenodium, sem vér höfum kirkjunni lagt,
er borið hingað og þangað“22.
Ekki minnist Ögmundur sérstaklega á Þorláksskrín, en einhvern
tíma á biskupsferli sínum hefur Gissur biskup látið til skarar skríða
gegn því eins og öðru því sem ríkust ítök átti í tilbeiðslu manna að
hinum gamla sið. Séra Jón Egilsson segir í Biskupaannál sínum og
er varla ástæða til að rengja það:
„Hann (þ. e. Gissur) setti og í afvikinn stað skrínið, því á
mínum dögum þá fóru til hinir gömlu og struku á sér lófann
um skrínið hér, o. s. frv.“23, sbr. bls. 22.