Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Blaðsíða 49

MELTEKJA Á HERJÓLFSSTÖÐUM f ÁLFTAVERI
49
lagðir pokar eða léleg brekán. Til svefns lögðust menn í öllum föt-
um og breiddu yfir sig brekán. Matur kom tilbúinn að heiman og
var fluttur eftir þörfum, en kaffi var hitað á útihlóðum og kvnt
undir með spýtum. Kaffivatnið var sótt suður í gljá.
Melskurður. Melur var skorinn með melsigða. Hver maður hafði
sinn ákveðna sigða, sem hann þekkti, þó hann væri ekki merktur
sérstaklega. Milli melskurðartíma voru sigðarnir venjulega geymdir
uppi í rjáfri í smiðjunni. Sigðablaðið var áður fyrr einjárnungur
með ljálagi og þjói, blaðið um 12X3 sm, oddmyndað. Sigðinn var
festur með járnhólki á beint tréskaft um 70 sm að lengd. Á þjóenda
sigðans var hak, sem gekk inn í skaftið til stöðvunar líkt og á gömlu
íslenzku sláttuljáunum. Á seinni árum var farið að smíða sigða úr
slitnum Ólafsdalsljáum.
Aldrei var byrjað að skera seinna en kl. 6 að morgni, ef gott var
veður, og unnið fram til kvölds meðan vinnuljóst var. Nauðsyn var
að hafa vinnudag sem lengstan í þurru veðri. Afleitt þótti að þurfa
að skera í rigningu, því þá varð melurinn svo þungur í flutningi
og erfiðara með alla verkun hans heima fyrir. Inniteppudagar voru
því ekki ótíðir við melskurðinn. Melafólkið var á öllum aldri, konur
og karlar og unglingar niður í 11—12 ára aldur.
Verkið við að skera nefndist aó skera á. Afköst við það voru að
vonum misjöfn og fóru eftir handflýti hvers og eins. Ekki var miðað
við ákveðin dagsafköst einstaklings í melskurði.
Melurinn var skorinn niður við sandinn, því þar var stöngin föst
fyrir og beit bezt á hana, en bit fór fljótt úr sigðanum og þurfti all-
oft að brýna. Eitt brýni var til þeirra nota hjá hverjum hópi, sem
saman vann. Við skurðinn var gripið í senn um nokkrar stangir
með vinstri hendi neðan við öxin og látið snúast á stangirnar um
leið til þjöppunar. Haldið var áfram óslitið, þar til höndin rúmaði
ekki fleiri stangir. Nefndist það magn hnefi. Næsti hnefi var víxl-
lagður ofan á þann fyrsta, niður í sandinn. Fjórir hnefar mynduðu
eina hönd. Fjórar til fimm hendur voru lagðar í einn part. Þetta
fór eftir þroska melsins, og oft voru fjórar og hálf hönd í parti.
Unglingar voru látnir bera saman í partana.
Bundið var um melparta með melstöngum. Verkið nefndist að
benda mel eða að benda parta. Vafningurinn nefndist bendi. Mel-
stangir í bendi voru valdar sérstaklega með því að ganga innan um
melinn, áður en byrjað var að skera. Þar voru rifnar upp með rót
sverustu og stærstu stangirnar, sem nefndust þá bendismelur. Sam-
4