Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Blaðsíða 13

LÍKNESKJUSMÍÐ
13
arorð í kvk. et. þgf. og ætti í nf. að vera kk. skalr, kvk. skgl og hvk.
skalt og beygjast eins og t. d. svalur. Þetta orð er algerlega óþekkt;
það er skýrt og greinilegt á ljósmynd af handritinu. Hugsanlegt
væri að orðið sé misritað, en á móti því mælir að ritari virðist hafa
skrifað það stafrétt eftir forriti, með c fyrir k, sem hann notar
yfirleitt ekki. Líklegt er að orðið sé í sifjum við no. skel, en merk-
ingin verður naumast ráðin af skyldum orðum. Eiginleikar sem
tönn þarf að hafa til þess að hún sé hentug að fægja með henni og
slétta er í fyrsta lagi að hún sé stór; sá eiginleiki er gefinn til kynna
með því að taka fram að tönnin skuli vera úr vargi (úlfi) eða stór
hundstönn. 1 öðru lagi er líklegt að tönnin þurfi að vera slétt og
slípuð, og er þá sennilegast að með skalri tönn sé átt við fágaða
tönn og vel slétta og víki að glerunginum á tönninni. — ‘skralim’
52r.3, skrálím, no. hvk. Fyrri hluti orðsins er skrá í merkingunni
húð, skinn; orðið er ugglaust þýðing á gluten corii, sjá DDA I 18.
— ‘uuendiligr’ 51v.l0, óvendiligr, lo., kemur m. a. fyrir í Maríu
sögu: ‘þigg þu giarna ouendiliga fædzlu’.10 Orðið merkir sama og
óbreyttur, lítilfjörlegur.
Eftir er að minnast á það orðið sem mestu heilabraki hefur vald-
ið í þessum texta: ‘haspordi’ 52r.2, af hásporör, no. kk., ef rétt er
lesið. 1 sambærilegum texta DDA I xviiii stendur: ... tolle herbam
quae uocatur asperella, quae crescit in similitudinem iunci et est
nodosa, þ. e. takið jurt þá sem er kölluð asperella, sem vex líkt og
lókefli og er hrjúf. C. R. Dodwell kallar asperella á ensku shave-
weed, þ. e. eskigras (equisetum hiemale), sem handverksmenn bæði
hér á landi og annars staðar notuðu til að fægja með málma og
fleira,11 en juncus þýðir hann með bukrush, sem er gras það stór-
vaxið, er Danir nefna dunhammer og hefur verið nefnt lókefli á
íslenzku. En undarlegt er að segja að eskigras vaxi líkt og lókefli.
Jurtaheitið asperella hefur einnig verið haft um gras það sem Eng-
lendingar nefna cut-grass (leersia oryzoides), sem miklu fremur má
segja að vaxi líkt og lókefli, en aldrei veit ég hvort það hefur verið
notað til að fægja með. Kr. Kálund las orð það sem hér ræðir um
‘hesfordi’ og tók fram að orðið væri sæmilega skýrt (synes forholds-
vis tydeligt), sem má til sanns vegar færa. f útbláu ljósi sjást allir
stafir greinilega, nema þeir sem hér eru lesnir ‘a’ og ‘p’; af hinum
fyrra sjást aðeins leifar, sem allt eins geta verið af ‘e’, og ekki verð-
ur fullyrt hvort hinn síðari er ‘f’ eða ‘p’. Ef átt er við jurt í íslenzka
textanum, sem skuli notuð til að slétta með, kemur engin önnur til
greina en eskigras, en mér er ófenginn fróðleikur um að það hafi