Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Blaðsíða 109

PUNKTAR UM HRAUNÞÚFUKLAUSTUR
109
hreysi í hraunsprungu, gert handa mönnum, sem sækja fé
inn á öræfin að vetrarlagi, þegar á að taka það á hús. Þetta
byrgi heitir Klaustur (staðurinn heitir annars Milli brekkna).
Ætli það sé af sömu rótum runnið?“
1.3. Opinberlega vék ég að þessu máli á þennan hátt í bókinni
Stakir steinar, Akureyri 1959, bls. 38—39.
„Sú hefur lengi verið ætlun manna, að inn allan Vesturdal
hafi verið byggð í fyrndinni, einir 17 eða 18 bæir, sem eyðzt
hafa fyrir mörgum öldum. Innst í daladrögunum er sjálft
Hraunþúfuklaustur, rústirnar, sem valdið hafa fræðaiðkend-
um meiri hugarórum en aðrar fornleifar hérlendar. Ef rétt
væri, að hér hefði átt sér stað eins stórfelld eyðing byggðar
og munnmæli og alþýðutrú vilja vera láta, væri Vesturdalur
dálítil smámynd af Grænlandsbyggðum. En vafasamt er, að í
þetta skipti sé rétt hermt og skilið. Rústir þær, sem finna má
inn allan Vesturdal, allt inn að Klaustri, eru næsta óveruleg-
ar og gefa sumar hverjar ekki tilefni til að álíta, að verið hafi
bæjarhús. Og sjálft Hraunþúfuklaustur, hvað er það? Kann
það ekki að vera rústir af kofum gangnamanna, sem þótti vist-
in daufleg í kvenmannsleysinu, lítið betri en hjá munkum í
klaustri ?
Eg bið þá, sem dreymt hefur drauma stóra um helga menn
í munklífi í Hraunþúfuklaustri að hneykslast ekki á þessari
hugmynd, sem er í sannleika laus við allan helgiljóma. Þó mundi
enginn, sem dvalizt hefur náttlangt í leitarmannakofa og hlýtt
á orðræður manna, geta kallað hana ósennilega. En hvatvísi
væri að hrapa að skýringum, þótt ekki segist á að nefna það,
sem í hugann flýgur. Staðreynd er, að inn allan Vesturdal eru
minjar um líf og starf fyrri manna. Þótt ekki hafi verið hér
samfelld, blómleg byggð, eru þó minjar þessar á einhvern hátt
heimildir um smáatriði í sögu vorri, um landshætti, sem nú eru
af lagðir".
Segja má með sanni, að getgátur eins og sú, sem hér er varpað
fram, séu ekki fjarskalega mikils virði. Vel má vera, að þær hitti
í mark, en það er bara enginn til frásagnar um það. Óvissan ríkir
eftir sem áður. Varðandi niðurlag tilvitnunarinnar sjá 5.2, 5.3 og 5.4.
1.4. Aftur kom ég í Hraunþúfuklaustur 25 árum síðar, hinn 15.
ágúst 1973. Enga rannsókn gerði ég þá fremur en í hið fyrra sinn,
en skoðaði rústirnar allnákvæmlega. Allt virtist mér með sömu um-