Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1973, Blaðsíða 76

76
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Textar í Sturlungu, sbr. hér að framan, gefa sjaldnast skýr svör
eða afdráttarlaus við spurningunni um erindi manna til laugar. Þó
er aðeins þrem svo farið að ekkert verður af þeim ráðið (1., 4. og
8. dæmið). Hin skáldlega frásögn af ribbaldanum og glæsimenninu
Sturlu Sighvatssyni sitjandi í Reykjalaugu (7. dæmi) finnst sum-
um kannski blikna frá því sem þeir .hafa hugsað sér ef önnur og
óskáldlegri skýring er gefin á veru hans þar.
Magnús Már Lárusson tekur fram í grein sinni um böðin sem áð-
ur er vitnað til að heimildir frá síðmiðöldum skorti um þessi efni
vegna hins breytta eðlis þeirra sem nú eru mestmegnis opinber bréf
og gjörningar, máldagar og dómar o. s. frv. Annars segir hann um
laugar og notkun þeirra: „Den mest interessante form for b(ad) er
vel benyttelsen af varme kilder pá Isl(and). Disse blev sá ivrigt be-
nyttet, at termen Imigarferð blev skabt herfor. Det klassiske eks-
empel er Snorralaug i Reykholt .... Sögurnar og Sturlunga geymi
„en overvældende mængde“ dæma um þessa notkun. Einnig nefnir
hann dæmi um notkun laugar til að þvo þvott24. Mér virðist af fram-
ansögðu að við séum ekki að öllu á sama máli um notkun lauganna.
MML virðist telja hreinlæti vera í fyrirrúmi með forfeðrum okkar
þegar þeir ganga til laugar. Ég held það hafi verið aukaatriði en
önnur sjónarmið ráðið þessum ferðum.
Til samanburðar við hinar fornu bókmenntir verða tilfærð nokk-
ur dæmi frá 18. og 19. öld um notkun lauga.
I Ferðabók Eggerts og Bjarna er mjög oft getið um laugar sem
að líkum lætur. „Um not hverabaðanna til lækninga væri vert að
skrifa sérstaka ritgerð" stendur þar25. Alls staðar er mikil trú á
lækningamátt vatnsins. Laugarnar eru notaðar til þvotta, matur er
soðinn í þeim — og fyrir kemur til baða, ótiltekið.
Olavius segir í bók sinni Oeconomisk Reise: „Nær ved Gaarden
Reykium ligger en Laug, eller et smukt, varmt og sundt Bad, som
Indbyggerne meget betienede sig af i forrige Tider, og som endnu
bruges af de i Nærheden boende, som derved, efter Beretning, ei
alleene blive skilte ved det saakaldte hvide Flod, men og andre Syg-
domme, og især saadanne, som kommer af Forstoppelse"20. öðru
sinni minnist hann á Stokkalaug og Hrafnagilslaug en aðeins sem
heilsubrunna. Olaviusi þykir náttúran á Islandi gjöful ef almúgi
kynni að notfæra sér þessar heilsulindir eins og vert væri.
Skúli Magnússon landfógeti skrifaði Forsog til en kort Beskriv-
else af Island (1786) og segir laugarnar „meget tienlige og brug-