Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1991, Blaðsíða 39

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1991, Blaðsíða 39
UM ROKKA 43 102. Jón Jakobsson, bls. 47-48, 1. neðanmálsgrein: ... „víst er það, að sá ypparligi sýslumaður Jón Benediktsson innfærði fyrstur vefstól að Rauðuskriðu í Norðursýslu. Nú eru hér um 100 vefstólar í Vöðluþingi og mörg hundruð rokka, en kljágrjótavefstaðir og kerlinga- snælduspuni enn forni aflagður að mestu ef ei öllu leyti síðan 1768, en vefstólar voru eigi áður margir." Ævisagan er skrifuð á árunum 1794-1808. Jón Benediktsson (f. 1714?, d. 1776) fékk Þingeyjarþing 1734 og hélt til æviloka; sjá ÍÆ, III, bls. 59-60. 103. Jón Espólín (1854), bls. 133. 104. Þjóðháttaskráning Þjóðminjasafnsins, XIV. Ull og tóvinna, II. Handrit í Þjóðminjasafni íslands. ÞÞ 1245, f. 1880; þessi heimildarmaður sá aldrei rokk með hliðarhjóli, en segir að í æsku sinni hafi aðeins verið „notaðir rokkar innfluttir frá Danmörku." Álit manna á útlendum rokkum hefur verið upp og ofan, sbr. ÞÞ 1144, f. 1877: „Útlendir rokkar þóttu aldrei góðir, voru stórir og ljótir;" og ÞÞ 1110, f. 1884, sem segir að 'danskir rokkar' hafi verið stórir og sterklegir. - Tvær athyglisverðar frásagnir eru til urn lestun rokka í Danmörku í skip til Islands frá því um miðja 19. öld, en útflutningur á þeim var að sögn talsverður (en ret stor Artikel). I öðru tilvikinu, í Kaupmannahöfn, voru spunarokkarnir, rauðir eða svartir, settir efst í lestina (án umbúða?) ofan á annan stykkjavarning, en ósekkjuðum rúgi síðan „sturtað" yfir þannig að öll holrúm fylltust og varningurinn skorðaðist; í hinu tilvikinu, í Koge, voru aðeins lestaðir rokkar og rúgur, rokkarnir fyrst og aðalfarmurinn, rúgurinn, látinn skorða þá á eftir; sjá Matth. Thordarson, Dansk-islandsk samhandcl 1787- 1942. Et mindeskrift udgivet af Islandsk handelsforening i Kobenhavn (Kobenhavn, 1942), bls. 52; og Olsen, bls. 31. 105. Sjá Sigfús Blöndal, tafla IV (skýringarmynd); Árni Böðvarsson, bls. 782, skýringarmyndir R3; Halldóra Bjarnadóttir, bls. 41-45, skýringarmynd á bls. 44; og Hulda Stefánsdóttir, Tóvinna. Skýringar með litskyggnum ([Reykjavík], 1984), bls. 3, 6-7,11-13 og 16; skýringar- myndir bls. 6-7. 106. Sbr. svör við Þjóðháttaskráning Þjóðminjasafnsins, XIV. Ull og tóvinna, II. Handrit í Þjóð- minjasafni Islands. 107. Höfundur lærði vísuna af Guðjóni Guðlaugssyni, trésmið, tengdaföður sínum, Lokastíg 26, Reykjavík, 1.11.1970. 108. Magnús Stephensen, Eptirmæli Atjándu Aldar eptir Krists hingadburd (Leirárgordum vid Leirá, 1805), bls. 114. Jón Espólín (1854), bls. 133, segir um notkun rokka strax eftir aldamótin (1803) að þá hafi færst inn og fjölgað rokkum „um Sudurland, er ádr voru ótídir nema nyrdra." 109. Lbs. 220, 8vo, bls. 428. Orðabókarhandrit þetta var í höndum Hallgríms Scheving, yfir- kennara við Bessastaðaskóla, en höfundur þess er óþekktur. Heimildin er fengin 10.3.1992 af „gulum seðli" í seðlasafni í Orðabók Háskóla íslands, en aðrar upplýsingar í skrá þar um orðtekin handrit. 110. Halldóra Bjarnadóttir, bls. 43-44 og 137. Á bls. 44 segir ennfremur: „Litla rokka nefndi Olöf 'kana.'" 111. Þórður Tómasson, Frá horfinni öld (Reykjavík, 1964 a), bls. 92, segir einnig að Bjarni hafi sjálfur spunnið þráð á rokkinn og unnið úr honum voð í vefstólnum. Bjarni Bjarnason bjó á Kirkjulandi í Landeyjum, en fluttist til Utah í Bandaríkjunum á efri árum og andaðist þar; ibid, bls. 92-95. Höfundur þakkar Þórði Tómassyni fyrir að benda sér á þessa heimild. í bréfi Þórðar til höfundar 12.5.1992 segir ennfremur að vitneskjuna um skotrokk Bjarna hafi hann fengið frá Valgerði Sigríði Ólafsdóttur kennara, Eystri-Sólheimum í Mýrdal (f. 1908), en móðir hennar, Sigríður Þorsteinsdóttir frá Hvoli (f. 1866, d. 1956), var systurdóttir Bjarna. Sbr. einnig Ólafur Þ. Kristjánsson, Kennaratal á íslandi, II (Reykjavík, 1965), bls. 243. 112. f Þjóðháttaskráning Þjóðminjasafnsins XIV. Ull og tóvinna II. Nóvember 1965. 113. ÞÞ 1258, f. 1880; ÞÞ 1165, f. 1881; ÞÞ 1135, f. 1887; ÞÞ 6265, f. 1896; ÞÞ 1200, f. 1899; ÞÞ 7456, f. 1907; ÞÞ 5903, f. 1914; ÞÞ 1136, f. 1929; ÞÞ 3627, f. 1917.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.