Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1991, Side 87

FORNLEIFAR Á SLÓÐUM STJÖRNU-ODDA
91
Þessi ey liggur á Skjálfandaflóa hálfa viku sjáfar undan landi, og er ein jörð að fornu
en nú og það fyrir löngu sundur bygð í 4a bæi.66
Jörðin í heild var 60 hundruð, „eftir því sem hún tíundast presti og
fátækum." Eigandi að hálfri jörðinni, „kóngspartinum", var „kóngleg
Majestat" ein og sér. Konungur átti einnig þriðja fjórðunginn en hann lá
undir Möðruvallaklaustur („klausturpartur"). Eigandi að síðasta fjórð-
unginum, „stólspartinum", var biskupsstóllinn á Hólum. Eftir að lýst hef-
ur verið ábúendum, landskuldum og kvikfé á hverri jörð um sig er sagt
frá landkostum og hlunnindum í eynni sem heild. Um sjósókn segir svo
meðal annars:
Heimræði er hjer og lendíng góð og so skipsuppsátur, og mega gánga so mörg skip
sem ábúendur fá við komið, en tvö gánga hjer nú sem ábúendur eiga.
Inntökuskip hafa hjer ekki verið að neinum jafnaði í næstu 20 ár, en þángað til voru
oftast nokkur urn vortímann, sjaldan fleiri en 6 eður 7, oftast færri....
Verbúðir hafa hjer verið fjórar (þær eru nú allar niður fallnar), skipseigendur eður
formenn með hásetum bygðu þær upp og brúkuðu landið til ristu og stúngu. Sjófólkið
elti mestan part þönglum og rekþara.
Hér kemur ótvírætt fram að í Flatey hefur um þetta leyti verið bæði útver
og heimver sem Lúðvík Kristjánsson kallar svo, en þá hafa nokkrir heima-
bátar sameiginlega lendingu.67 - Síðan segir orðrétt:
Arnargerde. Fornt eyðiból norður á eynni, og eru þar bæði byggíngaleifar sýnilegar
af tóftaleifum og fornurn girðingum, en ei hefur þar verið búið frá gamallri tíð. Ekki
má hjer aftur byggja, því túnstæðið er í hrjóstur og grasleysu holt mestan part upp
blásið.
Tóftarústir Iitlar tvær eður þrjár til samans sjást víða híngað og þángað um eyna, sem
enginn veit hvað verið hefur, nema hvað í gátu er að það muni í fyrndinni verið hafa
verbúðir.68
Theódór Friðriksson
Theódór Friðriksson rithöfundur var uppi 1876-1948 og ólst upp í Flatey
en bjó síðan á ýmsum stöðum á landinu. Hann samdi skáldsögur og smá-
sögur um líf sjómanna og landverkafólks og er talinn einn helsti alþýðu-
höfundur íslendinga. Sjálfsævisaga hans, / verum: Saga Theódórs Friðriks-
sonar, kom út árið 1941 og lýsir vel aldarfari og lífskjörum alþýðu á tímum
Theódórs. Hún er merkileg frásagnarheimild um mannlíf í Flatey þótt ekki
sé þar beitt aðferðum sagnfræðinnar. í þriðja kafla hennar er greinargóð
66. Jarðabók XI, 1988,60.
67. Lúðvík Kristjánsson, 1982,32.
68. Jarðabók XI, 1988,62.