Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Blaðsíða 50
54
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Taflci 1
Kúla nr. Þyngd Ummál Athugasemdir
1 16,7 kg 54 cm Talsvert ryðguð og slitin á parti
2 15,85 kg 53 cm Talsvert slitin, en lítt ryðbólgin
3 16,95 kg 54 cm Annar helmingur ryðbólginn hinn nokkuð sléttur
1975/217 „Vel yfir 15 kg" 54 cm
Kúlurnar eru svo líkar að útliti og stærð, að þær gætu vel hafa verið
steyptar í sama móti.
Fyrri tilgátur um uppruna
Ymsar getgátur hafa verið uppi um uppruna kúlnanna. Gegnheilar
járnkúlur voru um aldir helstu fallbyssuskeytin. Því hefur legið nærri að
hugsa sér, að hér hefðu fundist fallbyssukúlur.
Árið 1627 sigldu alsírskir sjóræningjar, „Tyrkir", inn á Skerjafjörð á
tveim skipum. Þeir höfðu nýlega rænt í Grindavík og munu hafa ætlað að
ná kaupskipum, sem lágu á Seilunni, höfninni við Bessastaði, ásamt skipi
Holgers Rosenkrantz, höfuðsmanns. Að minnsta kosti fremra ræningja-
skipið skiptist á skotum við skipin á Seilunni og virki það, sem Holger
Rosenkrantz hafði látið gera þar nærri. Þetta ræningjaskip festist á skeri
rétt hjá Seilunni, en eftir að skipið hafði verið létt með því að ryðja farmi
fyrir borð, tókst að losa það og sigldu svo ræningjarnir burt.
Sumir hafa giskað á, að Hrakhólmakúlurnar væru frá þessari árás
Tyrkja. Aðrir hafa velt vöngum yfir sjóorustu, sem kynni að hafa verið
háð á þessum slóðum.
Einnig hefur mönnum dottið í hug, að kúlurnar gætu tengst Bessastaða-
skansi, en þar voru fallbyssur.
Hvað gætu kúlurnar verið?
„Kúlulaga" kúlur úr járni voru notaðar í framhlaðnar fallbyssur frá því
á 15. öld og langt fram á 19. öld. Gerð hlaupsins var svipuð, hvort sem átti
að nota byssuna á sjó eða landi. Undirstaðan, sleði eða vagn, var hins veg-