Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Blaðsíða 182

186
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
tekt á rannsókninni á Granastöðum og niðurstöður eru síðan settar fram í
fjórða kafla.
Það er ýmislegt við þessa bók að athuga. Flest það sem tekið er fyrir er
rætt yfirborðslega, heimildanotkun er oft ónákvæm og oft er óvissa um
hver eiginleg afstaða höfundar er. Hvergi er kafað djúpt og ýmsu haldið
fram án fullnægjandi rökstuðnings. Oftar en einu sinni fer röksemdafærsl-
an í hringi. Margoft er vitnað í alls konar kenningar í mannfræði- og forn-
leifafræðiritum, en efnið sem greina á er lítið sem ekkert sett í samband
við þessar kenningar.
Kaflinn um heiðnar grafir á íslandi, 2. kafli, er skýrt dæmi um þau gagn-
rýnisatriði sem nefnd eru hér á undan. Eftir sjálfvalið úrtak tilvitnana í
kenningar ýmissa fræðimanna um uppruna Islendinga er gerð úttekt á
dreifingu þeirra grafa sem fundist hafa til þessa á Islandi. Þessi umfjöllun
er skreytt súluritum ýmis konar, töflum og kortum. A bls. 58-9 kannar
höfundur samband heiðinna grafa og bæja í Eyjafirði sem nefndir eru í
Landnámu og finnur lítil tengsl þar á milli. Ekki segir hann hvaða ályktun
megi draga af þessu eða hvers vegna hann telur niðurstöðuna 'líklega'
eiga við allsstaðar á landinu, þó að hann hafi ekki athugað það. Er athygl-
isvert að hann skuli yfirleitt sjá ástæðu til að gera þessa könnun, eftir fyrri
afneitun á ritheimildum og ekki verður séð hvernig hún tengist spurning-
unni um uppruna landnámsmanna. Vert er að minna á að ekki eru allir
bæir sem byggðir voru fyrst eftir landnámið taldir vera nefndir í Land-
námu og að engan veginn er hægt að ganga að því vísu að allar heiðnar
grafir sem kunna að hafa verið í Eyjafirði hafi fundist. A svipuðum for-
sendum er erfitt að sjá tilganginn með útreikningunum á bls. 60, þar sem
deilt er upp í ætlaðan fjölda skattbænda árið 1095 með fjölda þekktra
grafa.
Samanburður íslenskra grafa við grafir í Norður-Noregi er ruglingsleg-
ur og mótsagnakenndur og virðist byggja á litlu efni. Helsti tilgangurinn
með þessum kafla virðist þó vera að sýna fram á skyldleika þessara grafa.
Upptalning á tilvitnunum í ýmsa fræðimenn um búnað grafa í öðrum lönd-
um og hvað hann þýðir þjónar litlum tilgangi hér þar sem þetta er síðan
ekki sett í samband við íslensku grafirnar. Þá er óljóst hvaða tilgangi súlu-
ritið á bls. 63 á að þjóna, en þar eru súlur merktar sem 'fundir' og 'teg-
undir' (tegundir hvers og hvaða tegundir?).
Höfundur virðist helst draga þá ályktun af dreifingu grafanna að hún
gæti sýnt að landnámsmenn hafi komið frá mismunandi landsvæðum.
Þannig telur hann að þar sem fundaraðstæður eru svipaðar, eins og á
Norður- og Austurlandi, gætu landnámsmenn hafa komið frá sömu svæð-
um. Hins vegar telur hann að þessi sameiginlegu einkenni geti líka átt sér