Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Page 164

168
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Þó mörg eldfjöll séu á íslandi kemur það þessu máli ekkert við og er
greinilega nefnt hér til að gefa í skyn óvissu sem er alls ekki til staðar hvað
aðalatriði öskulagatímatalsins varðar. Sigurður notfærði sér strax að ösku-
lög hafa breytilega efnasamsetningu. í mörgum tilfellum hafa ákveðnar
eldstöðvar viss séreinkenni sem greina þær frá öðrum og eins geta stund-
um einstök gos frá sömu eldstöð greinst í sundur. Spectrum analysis kemur
hér greinilega vegna vanþekkingar og fljótfærni Vilhjálms. Líklega er átt
við að þegar Sigurður var að leita aðferða til þess að þekkja öskulög í sund-
ur byrjaði hann snemma að nota efnagreiningar. Ein aðferð sem vinsæl
var skömmu fyrir seinni heimsstyrjöld var að brenna sýni í kolbogaljósi og
nota svo litróf logans til þess að greina styrk efna í sýninu. Það er það spec-
trum sem væntanlega er um að ræða og notaði Sigurður það til aðgrein-
ingar frá hefðbundnum efnagreiningaraðferðum. Þessi aðferð hefur lítið
sem ekkert verið notuð síðan við þekkja í sundur öskulög. Ókunnugur
gæti haldið að hér væri um að ræða vinsæla nútímaaðferð sem notuð er
við ákveðna tegund af samstæðum gögnum eins og t.d. breytingar með
tíma.
Margt í öskulagarannsóknum varð að sjálfsögðu ekki séð fyrir í upphafi
og önnur minni háttar atriði hefur þurft að laga til eins og gerist með flest-
ar frumlegar vísindahugmyndir. Öskulagatímatalið er heildstætt og ein-
faldlega besta aðferðin sem við höfum eins og er til aldursgreininga á
fornminjum. Fornleifafræðin sjálf á enn langt í land með að skapa jafn
klárar niðurstöður, og geislakol hefur talsverða óvissu. Þegar Vilhjálmur
heldur því fram að öskulagatímatalið standi í vegi fyrir eðlilegum fram-
förum í fornleifafræði dæmist hann einfaldlega úr leik.
Iskjarnar og öskulagatímatalið
Nokkrir ískjarnar hafa verið boraðir úr Grænlandsjökli og eru þeir
fyrstu og sem mest hefur verið vitnað til kenndir við Crete og Dye-3 en nú
nýverið hafa verið boraðir tveir djúpkjarnar, GRIP og GISP2, í hábungu
jökulsins. Einnig var boraður kjarni hér á landi í Bárðarbungu og könnuð í
honum öskulög sem féllu mjög vel að þeirri þekkingu sem fyrir var og
bætti nýrri við."’ ískjarnar eru rannsakaðir með mörgum mismunandi að-
ferðum og ómetanlegar upplýsingar hafa fengist um aðskiljanlegar hliðar
veðurfars seinustu eitt til tvö hundruð þúsund árin. Þá hafa einnig verið
teknir svipaðir kjarnar á Suðurskautslandinu. Upplýsingar úr Grænlands-
kjörnunum eru sérstaklega verðmætar því ískjarnarnir geyma nákvæmt
tímatal seinustu árþúsundin vegna þess að hægt er að telja árlega ákomu
íss í kjarnanum eins og árhringi í tré, þannig að við upphaf sögulegs tíma