Aldamót - 01.01.1894, Page 89

89
sem utan við sannleikann standa, eða eru í lauslegu
ytra sambandi við hann, eða hafa snúið við honum
bakinu, sjeu fljótir til að spyrja með Pilatusi og á
sama oddborgarahátt og hann: »Hvað er sannleikr?*
Þeim finnst sjálfsagt, að spurt sje eins og út í tóm-
an geiminn. Geimrinn hafi ekkert svar handa
manninum. Meiningin er þá sú: »Það er ekki til
neins að vera að tala um það atriði eða að vera
að glíma við það. Bezt væri að stinga spurning-
unni aigerlega undir stól. Jeg veit ekki, hvað
sannleikr er. Og þú veizt það ekki heldr, góðrinn
minn. Allir menn vita jafnt um það; því enginn
veit neitt áreiðanlegt. Það sem jeg segi að sje
sannleikr, getr eins vel verið sannleikr eins og það,
sem þú kallar sannleika, eða þessir og þessir kalla
sannleika. Að trúa á fullkominn, eiliflega ákveðinn
sannleika, er ekki nema hjátrú, minn góði. Slíkt
sitr ekki á menntuðum mönnum núna á vorum
það, að öll trö sje tál og allt það, sem at' hetini komi, hindr-
vitni«. — Tolstoi sjálfr segir aptr á móti um trúna í sömu
ritgerð, að »hún láti lífinu afl þess og íjör i tje og ákveði
steínu þessi. — I þýzku blaði einu, ekki ómerku (»Z> r e s d-
ener W o c h e n b l dt t e r«) mátti lesa í október 1892 í rit-
gerð einni; »Úrelt trúarbrögð«, eptir ritstjórann, þetta: »Vjer
sjáum ekki lengr framan í kristindóminn [haun er úreltr] og
segjum með Paul de Lagarde [þýzkum austrlandafræðingi ]
Vjer stöndum andspænis hinu auða og tóma«. Síðar í rit-
gerðinni er vitnað til orða hins sama manns, er fara fram á,
»að út af við kristindóminn sje gert, með því að setja í stað
hans eitthvað, sem fullnægi betr(!) þörfum mannsii.se. —
Það þarf að fylla með einhverju hið tóma rúm, sem vantrúin
skilr eptir. Trúarþörf mannsins krefst þess. Trúarþörfin er
þó viðrkennd sem staðhötn (faktum) í eðli mannsins, sem
honum meðfædd.