Morgunblaðið - 10.05.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HELGI Laxdal, formaður Vél-
stjórafélags Íslands, segir að samn-
inganefnd vélstjóra hafi metið stöð-
una í kjaradeilu sjómanna og
útvegsmanna með þeim hætti að
ekkert væri framundan annað en
miðlunartillaga eða lög og vélstjór-
ar hafi talið betra að semja sjálfir
frekar en að láta aðra ráða nið-
urstöðunni.
„Síðastliðinn mánudag voru
samningamenn sjómannasamtak-
anna boðaðir til fundar við útgerð-
armenn, en þeim fundi lauk án
þess að boðað væri til nýs fundar.
Það var því ekkert sem benti til að
það væri að birta til í viðræðunum.
Við þessar aðstæður ákváðum við
að kanna grundvöll þess að ganga
beint til samninga við útvegsmenn.
Við settumst niður með þeim um
kvöldið og vorum til kl. eitt um
nóttina að fara yfir málin. Okkar
niðurstaða var sú að það væri ekki
útilokað að við gætum náð nið-
urstöðu. Við hittumst því aftur í
gærmorgun [í fyrradag] og skrif-
uðum undir kl. 5.30 í morgun [í
gærmorgun].
Okkur fannst að staðan vera
þannig að það eina sem blasti við
væri hugsanlega einhver miðlunar-
tillaga eða lög, eins og raunar Kon-
ráð Alfreðsson, varaformaður Sjó-
mannasambandsins, hefur orðað
það. Það var þess vegna okkar mat
að það væri betra að gera þetta
sjálfir. Við myndum ekki fá betri
niðurstöðu með því að fá yfir okkur
lög eða miðlunartillögu.“
Hefði kosið að allir sjómenn
hefðu samið samtímis
Helgi sagði að hann hefði að
sjálfsögðu kosið að sjómannasam-
tökin hefðu náð samningum sam-
eiginlega. Farmannasambandið og
Sjómannasambandið hefðu hins
vegar kosið að vera ekki með í
þessari tilraun.
„Það er svo í öllum kjarasamn-
ingum að samningar sem á eftir
koma taka mið af þeim samningum
sem búið er að gera. Þannig var
það t.d. með samninga Flóabanda-
lagsins. Þeir gáfu að einhverju
leyti tóninn fyrir aðra. Mér finnst
líklegt að samningar sem hin sjó-
mannasamtökin gera taki mið af
okkar samningum. Þau geta að
sjálfsögðu samið um hærri kaup-
tryggingu en við og betri lífeyr-
iskjör. Þannig er þetta oft. Sá sem
semur síðar fær stundum eitthvað
meira en sá sem er á undan.“
Eitt af þeim málum sem hafa
verið hvað erfiðust úrlausnar í
kjaradeilunni er mönnun á skipum.
Forystumenn Sjómannasambands-
ins hafa sagt að vélstjórafélagið
hafi nú fengið trygg-
ingu fyrir fjölda vél-
stjóra um borð og
séu nú gengnir í lið
með útgerðarmönn-
um við að fækka há-
setum.
Helgi sagði þetta
alrangt. „Þetta er al-
gjör misskilningur.
Við erum ekkert að
semja um fjölda und-
irmanna. Um borð í
skipum eru bæði yf-
ir- og undirmenn.
Vélstjórum hefur
verið að fækka í
skipum á undanförn-
um árum. Það sem við vorum að
semja um var hvernig það gerðist
ef fækkaði í áhöfn.“
Hafið þið þá ekki fengið neina
tryggingu hjá stjórnvöldum um
fjölda vélstjóra um borð?
„Nei, stjórnvöld frestuðu að
leggja til breytingar á mönnun í
skipum, en ég geri ráð fyrir að það
komi eitthvert frumvarp með
haustinu um stöðugildi vélstjóra.
Við erum ekki lausir undan því
máli þó frumvarpinu hafi verið
frestað. Það er hins vegar nauðsyn-
legt að menn átti sig á að við vor-
um ekki að semja um fjölda manna
um borð, einungis um hvað gerðist
ef það fækkaði í áhöfn.
Ég get tekið sem dæmi að á
trollbátum áttu samkvæmt mönn-
unarskema að vera 14 um borð. Í
dag eru allt niður í 8 menn um borð
í þessum bátum. Samtök sjómanna
hafa ekki samið um þessa fækkun.
Sjómennirnir hafa samið um það
sjálfir. Það er ekkert í þessum
samningi sem við gerðum sem seg-
ir að þessir menn eigi að fara í
land.“
Kostnaður útgerðar eykst
ekki við fækkun í áhöfn
Sýnir ekki þetta dæmi að kjara-
samningarnir endurspegla í ein-
hverjum tilvikum ekki það fyrir-
komulag sem menn eru
að vinna eftir og hafa
ekki gert það í mörg
ár?
„Þessir mönnunar-
skalar gera það alls
ekki og þess vegna
settum við upp nýja
viðmiðun um raun-
mönnun. Við gerðum
þetta með því að hafa
samband við skip í
þessum greinum og
reyndum að átta okkur
á hvað það væru al-
mennt margir um borð.
Þetta er efnislega sama
tillaga og Sjómanna-
sambandið var búið að leggja fram
nema hvað þar var í einhverjum
tilvikum gert ráð fyrir enn færri
mönnum um borð. Við sömdum síð-
an um hvað gerðist þegar fækkaði
frá þessari raunmönnun. Það er
tvennt sem getur gerst. Ef fækkar
í áhöfn er tryggt að launakostn-
aður áhafnar hækkar ekki. Það var
það sem gerðistsamkvæmt eldri
samningi, sem er auðvitað eins vit-
laust og það getur verið. Ef fækk-
un gerist vegna þess að það eru
tekin í notkun ný tæki sem leiðir
til þess að það þarf færra fólk um
borð, t.d. 9 menn í stað 10, þá fær
útgerðin helminginn af sparnaðin-
um en áhöfnin hinn helminginn.
Þetta þýðir að það er ávinningur
fyrir þá sem eru um borð að það
komi ný tæki sem vinni störf
mannsins.“
Felur þetta ekki í raun í sér
lækkun skiptaprósentu?
„Ef á að tryggja að heildarút-
gjöldin breytist ekki frá einhverri
tiltekinni mönnun verður að lækka
skiptaprósentu. Það er nákvæm-
lega það sama og kemur fram í til-
boði Sjómannasambandsins.“
20% hækkun á þorskverði
Annað helsta deilumál sjómanna
og útvegsmanna hefur verið fisk-
verð. Helgi sagðist telja að þar
hefði náðst verulegur árangur.
Samið hafi verið um að tengja verð
á afla í beinum viðskiptum milli út-
gerðar og fiskvinnslu við verð á
fiskmörkuðum. „Lausnin felst í
markaðstengingu. Samningurinn
felur í sér tryggingu fyrir því að
meðalverð á þorski hækki um 20%
á samningstímanum. Krafa Sjó-
mannasambandsins og okkar var
24,6% hækkun þannig að frávikið
frá framsettri kröfu er ekki mikið
að mínu mati. Við fórum eins að
með aðrar tegundir þó prósentan
sé ekki sú sama. Við sömdum hins
vegar ekki um breytingar á verði
uppsjávarfisks.
Við erum búnir að fara yfir það
mál margsinnis en okkur hefur
ekki tekist að finna neina lausn á
því. Það flækir málið að síldarverk-
smiðjurnar eru ekki innan raða
LÍÚ og því hafa útvegsmenn borið
fyrir sig að þeir hafi ekki umboð til
að semja um verð á uppsjávarfiski.
Að mínu mati verður slagurinn um
þetta mál ekki leystur á annan hátt
en að búa til vettvang, líkt og
gamla verðlagsráðið, sem gefur út
viðmiðunarverð ef menn eru
óánægðir með það kerfi sem er í
dag. Reyndar eigum við og útgerð-
in nokkra samleið í þessu máli
vegna þess að það eru enn nokkuð
af loðnu- og síldarskipum sem ekki
eru í eigu verksmiðjanna. Því ætti
að vera hægt að finna á þessu ein-
hverja lausn.“
Tæplega 50% hækkun
á kauptryggingu
Helgi sagði að í samningnum
fælist tæplega 50% hækkun á
kauptryggingu á samningstíman-
um. Hækkunin væri 30% við undir-
skrift. Tímakaupið hækkaði um
það sama. Kauptrygging yfirvél-
stjóra væri í lok samningstímans
tæplega 180 þúsund kr. Tímakaup
yfirvélstjóra færi upp fyrir 1.000
kr. í upphafi samnings og í tæplega
1.200 kr. í lok hans.
Helgi sagði að auk þess fælist í
samningnum mikilvæg bót í slysa-
tryggingarmálum. Greiðslur ið-
gjalds væru teknar af óskiptu afla-
verðmæti, sem þýddi að sjómenn
væru að greiða um 18% af trygg-
ingunni en upphaflega hefði út-
gerðin krafist þess að sjómenn
greiddu 50%.
Ennfremur gerði samningurinn
ráð fyrir að sjómenn fengju
greiðslur í séreignarlífeyrissjóð.
Greiðslur iðgjalds miðuðust við
Formaður vélstjórafélagsins er ánægður með samning félagsins við LÍÚ
Erum ekki að semja
um fækkun í áhöfn
Helgi Laxdal segir að samningur vélstjóra-
félagsins og LÍÚ færi vélstjórum tæplega
50% hækkun á kauptryggingu, 20%
hækkun á þorskverði, bætta slysatryggingu
og bætt lífeyriskjör. Á móti fallist vélstjórar
á að gera breytingu á skiptakjörum
ef fækkar í áhöfn. Félagið sé hins vegar
ekki að semja um slíka fækkun.
Helgi Laxdal
FRIÐRIK J. Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri LÍÚ, segir að ef
samningurinn við vélstjóra nái til
allra sjómanna verði kostnaður út-
gerðarinnar eitthvað á annan
milljarð króna á ársgrundvelli.
Hann segir að útvegsmenn hafi
ekki náð fram sinni ýtrustu kröfu
varðandi mönnun á skipum. Það sé
þó tryggt að fækkun í áhöfn leiði
ekki til aukins kostnaðar útgerðar
eins og verið hafi. Hann kveðst
vona að samningurinn greiði fyrir
lausn ágreingsmála við hin sjó-
mannasamtökin.
Friðrik sagði að með samningi
við vélstjóra væri brotið blað. Í
fyrsta skipti hefðu útvegsmenn
fallist á að tengja fiskverð í bein-
um viðskiptum við fiskverð á fisk-
mörkuðum. Þetta fæli í sér veru-
lega breytingu. Sett væru
samningsmarkmið um hvernig
meðalverð í beinum viðskiptum
nálgaðist vegið meðalverð fisk-
markaða og meðalverð í beinum
viðskiptum. Þetta þýddi t.d. að
verð á þorski hækkaði um 20%.
Hann sagði að fiskverð kynni að
hækka enn meira en þetta, en það
réðist af aðstæðum á markaði.
Friðrik sagði að sjómenn hefðu í
viðræðum við útvegsmenn að und-
anförnu krafist þess að fiskverð í
beinum viðskiptum yrði 82,6% af
verði á fiskmörkuðum eins og það
væri í dag. Ef horft væri til síð-
ustu 12 mánaða myndi það verð
sem samið hefði verið um í samn-
ingi vélstjóra þýða að
þetta hlutfall yrði
79,2%.
Friðrik sagði að
dæmi hefðu verið um
að útgerðir hefðu verið
að greiða mjög lágt
verð fyrir fiskinn sem
hefði bitnað á kjörum
sjómanna. Samningur-
inn gerði það að verk-
um að þetta lága fisk-
verð yrði ekki liðið.
Lægstu fiskverð yrðu
hækkuð „handvirkt“ ef
á þyrfti að halda. Þetta
yrði gert í gegnum
Verðlagsstofu fisk-
verðs. Friðrik sagðist
ekki geta útilokað að kjarasamn-
ingurinn yrði til þess að útgerðir,
sem hefðu verið að greiða þetta
lága verð, myndu hætta starfsemi.
Náðu ekki fram ýtrustu
kröfu í mönnunarmálum
Friðrik sagði að sú niðurstaða
sem fékkst í mönnunarmálum væri
ekki sú sem LÍÚ hefði lagt af stað
með í upphafi viðræðnanna. Þeir
hefðu viljað fá
ávinning af því ef
fækkaði í áhöfn, en
niðurstaðan hefði
orðið sú að þeir
fengju því aðeins
ávinning ef fækkun
yrði í áhöfn vegna
tækniframfara.
Þetta væri hins veg-
ar framför frá því
sem verið hefði, en
kostnaður útgerðar-
innar hefði fram að
þessu aukist við
fækkun í áhöfn.
Friðrik sagði að
vélstjórar hefðu náð
fram verulegum
bótum í slysatryggingamálum.
Sjómenn sem slösuðust fengju nú
fullar bætur óháð því hvort þeir
ættu einhverja sök á slysi.
„Það þurfti áræði og kjark hjá
vélstjórum til að gera þennan
samning. Þeir eiga hrós skilið fyrir
að taka þetta skref,“ sagði Friðrik.
Þessi samningur einn og sér yrði
hins vegar ekki til þess að flotinn
færi á veiðar. Æskilegast hefði
verið að semja við alla í einu en
staðan í viðræðunum hefði hins
vegar verið þannig að útilokað
hefði verið að ná mönnum saman
að einu borði. Hann kvaðst vonast
eftir að önnur samtök sjómanna
myndu ganga til samninga í kjöl-
farið.
Friðrik sagði að það væri ekkert
launungarmál að undanfarna daga
og vikur hefðu útvegsmenn átt
marga óformlega fundi með samn-
ingamönnum Vélstjórafélagsins og
Sjómannasambandsins; ýmist sam-
an eða sitthvoru lagi. Samninga-
nefnd LÍÚ hefði hins vegar ekki
rætt við forystu Farmanna- og
fiskimannasambandsins í meira en
tvær vikur. Hann var mjög harð-
orður í garð Grétars Mars Jóns-
sonar, formanns FFSÍ, og sagði að
reynslan hefði sýnt að viðræður
við hann væru tilgangslausar.
„Maður er hreinlega að vona að
ábyrgir aðilar innan félagsins taki
í taumana þannig að félagið komi
að viðræðum með ábyrgum hætti,
sem ekki hefur verið fram að
þessu,“ sagði Friðrik.
Friðrik sagði að útvegsmenn
gætu ekki boðið sjómönnum í Sjó-
mannasambandi Íslands og Far-
manna- og fiskimannasambandinu
meira en þeir hefðu samið um við
Vélstjórafélagið. Þeir væru hins
vegar tilbúnir að ræða um út-
færslur á einstökum atriðum og
eins væru tiltekin kjaraatriði í
samningi Sjómannasambandsins
sem ekki ættu við um vélstjóra og
sjálfsagt væri að ræða þau.
Friðrik sagði að erfitt væri að
reikna út kostnað útgerðarinnar
við samninginn m.a. vegna þess að
hann réðst svo mikið af þróun fisk-
verðs sem réðist af markaðsað-
stæðum. Hann sagðist þó vera
tilbúinn að segja að kostnaðurinn
á ársgrundvelli yrði eitthvað á
annan milljarð króna. Þessir út-
reikningar byggðust á að allir sjó-
menn gerðust aðilar að samningn-
um.
Ari Edvald, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins, sagði að ef
einungis væri litið á kostnað út-
gerðarinnar við lífeyrismál og
slysatryggingu væri niðurstaðan
300–400 milljónir.
Ari sagðist vonast eftir að samn-
ingurinn við vélstjóra drægi úr lík-
um á að lög yrðu sett á kjaradeil-
una. Hann sagðist vona að
Sjómannasambandið og Far-
manna- og fiskimannasambandið
sæju að hag félagsmanna þeirra
væri betur borgið með samning-
um.
Framkvæmdastjóri LÍÚ segist vona að verkfall sjómanna leysist sem fyrst
Friðrik J.
Arngrímsson
Kostar útgerðina eitt-
hvað á annan milljarð