Morgunblaðið - 10.05.2001, Blaðsíða 38

LISTIR
38 FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
RAGNAR Ingi Aðalsteinsson rit-
höfundur og kennari hefur gefið
út, til kennslu á grunnskólastigi,
Hrafnkelssögu Freysgoða með
orðaskýringum og myndum og
uppdráttum af vettvangi sög-
unnar. Ragnar segist hafa átt þann
draum lengi að gefa bókina út fyr-
ir níunda bekk í grunnskóla vegna
þess að útgáfur á Íslendingasögum
hafi ekki hingað til verið miðaðar
við grunnskóla heldur framhalds-
skóla. Texti sögunnar er ekki ein-
faldaður heldur birtur í heilu lagi,
en honum fylgja eins og áður segir
vandaðar orðaskýringar.
,,Ég er alinn upp við mikla að-
dáun á Íslendingasögunum,“ segir
Ragnar Ingi Aðalsteinsson að-
spurður um tiltækið. ,,Þær voru
raunverulega hluti af lífi okkar
þegar við vorum að alast upp. Við
strákarnir sviðsettum bardagana í
sögunum þegar við vorum úti að
leika okkur, þetta var okkar af-
þreying. Ég var búinn að lesa
Njálu áður en ég varð tíu ára gam-
all. Auðvitað var Hrafnkelssaga
spennandi, hún gerðist þarna í
dalnum sem ég ólst upp í og varð
einhvern veginn tengdari manni
þess vegna kannski. Síðan hef ég
kennt hana hvað eftir annað í
grunnskólum, sérstaklega núna
hérna í Foldaskólanum síðustu ár-
in, og í framhaldi af því réðst ég í
það að gefa hana út. Það var
reyndar lokaverkefni í námi mínu í
Kennaraháskólanum.“
Hafa krakkar í dag áhuga á Ís-
lendingasögunum?
,,Já, já. Krakkar í dag eru ekkert
öðruvísi en krakkar hafa alltaf
verið. Hrafnkelssaga er dramatísk
saga og það eru gífurlegar svipt-
ingar í henni og tilfinningar, þetta
finnst krökkunum auðvitað spenn-
andi og gaman. Það er ekkert
öðruvísi að kynna þeim Íslend-
ingasögurnar en aðrar spennusög-
ur. Vandamálið með texta eins og
þennan er að þau skilja ekki orðin í
honum og skilja heldur ekki bak-
grunninn, samfélagsmyndina,
vegna þess að samfélagið hefur
breyst mikið. Samfélagsgerðin og
atvinnuhættirnir eru gjörbreyttir
og þau skilja ekki alveg þá hluti,
og þá þarf að útskýra heilmikið
fyrir þeim, m.a. hvernig lífinu var
lifað í landinu hér áður fyrr. Þetta
er lítið mál, krakkar hafa gaman af
því að setja sig inn í svona hluti.
Þau eru, eins og unglingar eru
gjarnan, í sínum hóp og passa sig
dálítið á því að segja
ekkert sem passar
ekki inn í hópinn en á
bakvið finn ég fyrir
mikilli virðingu fyrir
menningararfinum.
Mörgum þeirra finnst
eitthvað töfrandi,
heillandi, við þessar
sögur sem tilheyrðu
forfeðrum okkar og
eru svona mikið mál
fyrir okkur. Það er
alltaf innan um nokk-
ur hópur sem beinlínis
hefur gaman af þess-
um sögum.“
Útgáfunni fylgir
kennarahandbók,
hvert er markmiðið
með henni?
,,Í fyrsta lagi skrifaði ég dálitla
ritgerð um bókmenntakennslu í
grunnskólum á Íslandi og skýrslu
um það hvernig fornsögurnar
hefðu verið kenndar ef menn vildu
kynna sér það aðeins. Annar kafl-
inn er spjall um útgáfuna. Þriðji
kaflinn er svo kennslufræði þar
sem ég er að útskýra kennsluað-
ferðir sem hægt er að nota og
tengja Hrafnkelssögu. Þarna kynni
ég til sögunnar tvær bækur sem
hafa reynst mér vel í sambandi við
kennslufræði, önnur þeirra er á
ensku en hin á íslensku. Síðasti
kaflinn er drög að leiðbeiningum
um söguna og hvernig menn geta
skilið söguna eða túlkað hana, sem
reyndar er hægt að gera á marga
vegu og ólíkan hátt hverju sinni.“
Hver er skoðun þín á Hrafnkels-
sögu, hver er sannfræði sögunnar
að þínum dómi?
,,Ég er hallur undir þá skoðun að
sagan byggist á arfsögnum, ég
held að Hranfkell Freysgoði hljóti
að hafa verið til, það er að segja
Hrafnkell Hrafnsson sem getið er í
Landnámu. Hann heitir Hrafnkell
Hallfreðarson í sögunni en sagan
er meira skáldverk held ég. Þar
fléttar söguhöfundur þrett-
ándualdar inn í ýmislegt sem hon-
um finnst að eigi að vera þar. Það í
sjálfu sér er eins og alltaf er gert.
Ef þú skoðar sannfræðina í Ís-
landsklukkunni, þá kemst þú að
ýmsum skemmti-
legum niðurstöðum.
Laxness býr til úr
efniviðnum snilld-
arlega góða sögu, en
hún er ekki öll saman
sönn. Eitthvað hlið-
stætt er kannski á
ferðinni í Hrafnkels-
sögu. Haugur Hrafn-
kels og bein hans
fundust eftir tilvísun
sögunnar, en ég veit
ekki hvort það sannar
svo sem mikið til eða
frá. En það er ým-
islegt í sögunni sem
höfundur hennar hef-
ur aukið inn í hana og
passar ekki alveg, en
það gerir ekkert til.“
Atburðirnir spinnast út frá ein-
um hesti í sögunni og myndmál
hennar er grípandi?
,,Já og svo einkennir það hana
eins og fleiri Íslendingasögur, að
það er þetta sem ekki er sagt sem
er oft á tíðum gífurlega sterkt.
Hugsaðu þér að þegar þeir koma á
Aðalból, Sámur og Þjóstarsynir og
taka Hrafnkel höndum. Þá segir í
einni stuttri setningu: Konur og
börn voru rekin í útihús. Og þar
eru þau lokuð inni, síðan segir ekk-
ert meira frá því. Hvernig leið
þessu fólki? Synir Hrafnkels eru á
aldrinum átta til tólf ára, eitthvað
svoleiðis, hvurnig líður þeim? Það
var lang líklegast að faðir þeirra
yrði tekinn af lífi, jafnvel þeir líka.
Hvað hugsa þeir þarna í kofanum
ef við förum að velta þessu fyrir
okkur? Fleiri persónur sögunnar
koma í hugann, þessar auka-
persónur eru oft mjög spennandi.
Hvað eru þær að gera, hver er bak-
grunnur þeirra?“
Hvers konar persóna er Hrafn-
kell? Hvað hefði hann fyrir stafni í
dag?
,,Í dag væri Hrafnkell mjög
valdamikill í peninga- og stjórn-
kerfi landsins. Hann er maður sem
ræður, og það er alveg sama þótt
hann sé felldur þarna einu sinni á
eigin bragði og öllum eigum hans
rænt af honum. Hann er pyntaður,
niðurlægður og hrakinn í burtu
valdalaus með öllu frá eigum sín-
um, en eins og hendi sé veifað kem-
ur hann sér upp nýju ríki. Hæfi-
leikinn til að stjórna fólki liggur í
eðli hans og hæfileikinn til þess að
koma sér áfram og vilja ráða fyrir
hlutum. Það er samfélagið í kring-
um hann sem styður hann til valda.
Menn vilja hafa hann fyrir höfð-
ingja. Sámur hins vegar er and-
stæðan við hann. Sámur komst í
þessa valdastöðu fyrir tilstilli ann-
arra og gat ekki haldið henni
vegna þess að hann hafði ekki þá
hörku sem þurfti til þess. Sámur
sleppir Hrafnkeli lifandi. Hrafn-
kell er grimmur og vílar dráp ekki
fyrir sér. Á þeim tíma þegar sagan
gerist, þá gilti þessi harka. Í dag
eru menn nú hér á landi hættir að
drepa hver annan, Guði sé lof, en
við sjáum hliðstæður þessara
manna samt í nútímastjórnmál-
unum. Þeir sem ekki eru nógu
harðir af sér verða undir.“
En hvernig sér hann hestinn?
Hvaða merkingu hefur Freyfaxi
fyrir hann? Ruglar ekki trú hans
þar myndina?
,,Hann trúði á Frey og gaf hon-
um helminginn í hestinum. Þar af
leiðandi verður hesturinn heil-
agur. Þegar smalinn stelst til að
ríða hestinum lendir hann í voða-
legum vanda, því hann vill ekki
drepa hann. Honum þykir vænt um
strákinn og allt hans fólk, en hann
getur ekki hugsað sér að sleppa
honum vegna þess að hann er bú-
inn að heita þessu. Þar við liggur
trúin, ef hann efnir ekki heit sitt þá
fer illa fyrir honum. Hann er hand-
viss um það og reynir að leysa mál-
ið með því að borga Þorbirni nógu
miklar bætur fyrir son sinn. En það
strandar á því að Þorbjörn vill ekki
bæturnar. Þannig að það má segja
að í þessu tilviki rugli trú hans
myndina og verði til þess að at-
burðirnir verða með þeim hætti
sem þeir verða.“
Austfirsk þrettándu aldar
spennusaga í skólaútgáfu
Ragnar Ingi
Aðalsteinsson
KÓPAVOGSBÆR heldur upp
á afmælið sitt með ýmsum
hætti 11. maí
ár hvert. Lið-
ur í hátíða-
höldunum nú
er samkoma í
Salnum, Tón-
listarhúsi
Kópavogs,
sem hlotið
hefur heitið:
„Kvöldstund
með Jóni úr
Vör“ kl. 20.
Jón úr Vör var gerður að
heiðurslistamanni Kópavogs
árið 1996. Jón orti mikið af ljóð-
um, en þekktust ljóðabóka hans
er sennilega Þorpið, sem hann
orti um æskustöðvar sínar, Pat-
reksfjörð.
Kvöldstund með Jóni úr Vör
samanstendur af ljóðalestri og
söng. Hjalti Rögnvaldsson leik-
ari flytur ljóð eftir skáldið og
Ólöf Kolbrún Harðardóttir og
Jónas Ingimundarson flytja
sönglög, m.a. eftir Þorkel Sig-
urbjörnsson, við ljóð Jóns úr
Vör.
Einnig leikur Jónas Ingi-
mundarson frumsamið lag við
ljóðið „Sumarnótt“.
Kvöldstund
með Jóni
úr Vör
Jón úr Vör
EINAR Falur Ingólfsson ljós-
myndari heldur fyrirlestur í Lista-
safni Reykjavíkur – Hafnarhúsinu
við Tryggvagötu 17 í kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 20. Þetta er
fjórði fyrirlesturinn í fyrirlestra-
röð sem Ljósmyndasafn Reykja-
víkur heldur árlega í minningu
Magnúsar Ólafssonar ljósmyndara
sem fæddist 10. maí árið 1862.
Einar fjallar um ferðalagamynd-
ir sínar og dagbók í myndum.
Einar Falur er fæddur árið
1966. Hann lauk prófi í bók-
menntafræði frá Háskóla Íslands
árið 1991 og MFA-gráðu í ljós-
myndun frá School of Visual Arts í
New York árið 1994. Hann hefur
haldið einkasýningar og tekið þátt
í samsýningum hér heima og er-
lendis.
Einar Falur hefur myndað fyrir
Morgunblaðið síðastliðin tuttugu
ár og er í dag myndstjóri blaðsins.
Fyrirlesturinn er styrktur af
Hans Petersen.
Aðgangur ókeypis.
Morgunblaðið/Einar Falur
Ein ferðalagamynda Einars Fals Ingólfssonar: Chongqing, Kína, janúar 2000.
Fyrirlestur um ferðalagamyndir ♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
ÁRLEGAR viðurkenningar Barna
og bóka – Íslandsdeildar IBBY, fyrir
menningarstarf í þágu barna og ung-
linga verða veittar í Norræna húsinu
12. maí næstkomandi kl. 14. Þrír ein-
staklingar hljóta Vorvindaviður-
kenningar að þessu sinni fyrir fram-
lag sitt til barnamenningar. Þá mun
Þöll, samstarfshópur um barna- og
unglingamenningu á bókasöfnum,
einnig veita verðlaun í samkeppninni
Ljóð unga fólksins og afhenda ungu
skáldunum eintak af bókinni Vetur,
sumar, vor og haust. Lesið verður
upp úr verkum sem hljóta viður-
kenningar.
Aðgangur er ókeypis.
Viðurkenn-
ingar IBBY
♦ ♦ ♦
Í HVERJUM dropa er yfirskrift
myndlistarsýningar Bjarna Þórs
Bjarnasonar sem
opnuð verður á
laugardag kl. 15,
í Listasafni
Borgarness.
Þar sýnir
listamaðurinn
yfir þrjátíu nýjar
vatnslitamyndir
sem hafa ekki
verið sýndar áð-
ur.
Bjarni Þór er fæddur 1948 og er
búsettur á Akranesi. Hann á að
baki nám frá árunum 1974–1980, í
ýmsum deildum Myndlistarskóla
Reykjavíkur og í kennaradeild
Myndlista- og handíðaskóla Ís-
lands, og starfar nú sem mynd- og
handmenntakennari á Akranesi.
Bjarni Þór hefur haldið fjölda sýn-
inga og eru mörg verk eftir hann í
eigu opinberra aðila, þ.á m. er úti-
listaverkið Brákin sem var reist
árið 1997 í Borgarnesi.
Á slóðinni http://www.aknet.is/
bjarnib/ má sjá verk listamanns-
ins.
Listasafn Borgarness er til húsa
í Safnahúsi Borgarfjarðar, Bjarn-
arbraut 4–6 í Borgarnesi, og verð-
ur sýningin opin alla virka daga kl.
13–18 og þriðjudags- og fimmtu-
dagskvöld til kl. 20. Sýningin
stendur til 8. júní.
Ný verk í
Listasafni
Borgarness
Bjarni Þór
TÓNLEIKAR verða haldnir í
Þykkvabæjarkirkju á sunnudag kl.
16. Þar syngja Kirkjukór Þykkva-
bæjar- og Oddakirkna undir stjórn
Magnúsar Ragnarssonar og
Stúlknakór Þykkvabæjar- og Odda-
kirkna undir stjórn Nínu Maríu
Morávek. Tónleikarnir eru haldnir í
tilefni þess að kirkjan hefur verið
opnuð á ný eftir endurnýjun. Á efnis-
skrá tónleikanna eru kórverk úr
ýmsum áttum. Bæði trúarleg og ver-
aldleg, íslensk og erlend og gömul og
ný. Meðal höfunda eru Atli Heimir
Sveinsson, Þorkell Sigurbjörnsson,
Jórunn Viðar, Björgvin Þ. Valdi-
marsson, Mozart, Bruckner, Saint-
Saëns, Eric Clapton og Andrew
Lloyd Webber.
Aðgangur er ókeypis.
Endurbótum
fagnað með
söng
ÁRLEGIR vortónleikar skólahljóm-
sveitar Árbæjar og Breiðholts verða
í sal Breiðholtsskóla á laugardag kl.
14. Stjórnandi er Lilja Valdimars-
dóttir.
Skólasveitar-
tónleikar