Morgunblaðið - 10.05.2001, Blaðsíða 55

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2001 55
gjarnan með fjölskyldunni í sum-
arbústaðnum við Meðalfellsvatn.
Þegar við Óli byrjuðum að búa
saman þurftum við einungis að fara
niður stigann. Í kjallaranum áttu
systkinin, og jafnvel þeirra börn, at-
hvarf, hvert á fætur öðru, þar til þau
flugu endanlega úr hreiðrinu. Þannig
var unga fólkinu gefið tækifæri til að
fóta sig áður en ráðist var í húsbygg-
ingar eða íbúðakaup. Á frumbýlings-
árum okkar Óla var mikill samgang-
ur milli hæða og alltaf mættum við
sömu umhyggjuseminni uppi.
Við tókum svo stefnuna í sveitina
og hófum að byggja okkur hús í
Svínafelli. Einnig þá voru þau hjónin
miklir þátttakendur í uppbyggingu
heimilis okkar, því að ekki vantaði
áhugann að verða að liði þegar þau
komu austur. Margar góðar stundir
áttu dætur okkar með þeim. Og þau
eru ófá handtökin sem Sigurður á í
húsinu okkar, en hann tryggði sér
ævinlega einhver verkefni þegar
hann kom. Og þegar ekkert sérstakt
lá fyrir, kom hann alltaf auga á eitt-
hvað, sem þarfnaðist lagfæringar eða
hvar hann gæti létt undir. Þannig er
hans minnst í Svínafelli og honum
fylgja hlýjar kveðjur frá öllu mínu
fólki, með þakklæti fyrir góðar stund-
ir. Að lokum geri ég eftirfarandi vers
að mínum orðum.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V.Briem.)
Pálína Þorsteinsdóttir.
Við fjölskyldan áttum heima í kjall-
arum hjá afa mínum fyrstu átta árin,
en seinna flutti ég aftur í kjallarann,
sem einstæð móðir með mína dóttur,
Kristel. Þetta átti bara að vera tíma-
bundið en það endaði með því að vera
4 ár. Uppi á efri hæðinni bjó afi, sem
þá var kallaður „afi langi í Granó“, og
seinni kona hans, Rúna, og yngsta
dóttirin „Svava litla“, því að það voru
orðnar ansi margar Svövurnar. Afi,
var bara alltaf afi, og man ég bara eft-
ir honum með grátt hár eða öllu held-
ur hvítt. Og í mínum huga var hann
alltaf 66 ára og mjög svo vanafastur
maður. Hann borðaði einfaldan mat,
ekkert sterkt útaf magasárinu, og
það varð alltaf að vera eftirmatur, svo
sem sætsúpa, skyr eða bláberja-
grautur. Þá kvað í þeim gamla: „Al-
veg ljómandi gott, – fjandi ljómandi
gott!“ Það voru ófá skiptin sem ég og
Kristel dóttir mín borðuðum uppi hjá
Rúnu og afa og þá veifaði hann svona
til hendinni til áherslu og sagði:
„Borðaðu meira, stelpa. Þetta er svo
ljómandi gott!“ Nú, ef hann var mjög
ánægður með matinn þá var það:
„Mikið andskoti, ljómandi gott!“
Hann hafði ekkert of mikla þolin-
mæði við okkur barnabörnin og ef
það var jákvætt var talað um
„krakka-grísina“ en ef hann var ekki
ánægður með okkur eða krakkana í
götunni þá var það „krakka-ormarn-
ir!“ Ekki mátti tefja fyrir honum, því
hann var alltaf að, alltaf að bardúsa
eitthvað. Hann átti það líka til að
standa við hliðið fyrir utan húsið og
ná tali af hverjum þeim sem átti leið
framhjá og veit ég af nokkrum sem
höfðu gaman af honum afa. Það má
nú segja að hann hafi verið partur af
umhverfinu. Og aldrei var hann seinn
fyrir, alltaf tímanlega á ferðinni og
ekki að ræða það að sóa tímanum. Ég
held að ég hafi aldrei vitað til þess, að
hann hafi sofið út, hann var alltaf
kominn á fætur fyrir hanagal. En ef
það var ekki mátti stóla á það að hann
var eitthvað lasinn.
Flesta daga var ég í skólanum, en
þegar vinnudegi var lokið og við
mæðgur komnar heim vappaði afi inn
til að athuga hvort allt væri ekki í lagi
og hvað væri títt. Þetta voru fastir
liðir eins og venjulega, – veðrið og
spjall um daginn og veginn. Á meðan
snaraði hann upp tóbaksdollunni og
setti klípu af neftóbaki á handarbakið
og þessu var snarað í nefið. Eftir á
kom svo hnerri og þá tóbaksklútur-
inn á loft og svo snýtti hann sér
hressilega. Það versta var að gólfið
var allt út atað í neftóbaki eftir þessa
athöfn.
Afi vann sem eldsmiður hjá Héðni,
en þegar vinnudegi var lokið var
hann ekkert að slappa af, honum féll
aldrei verk úr hendi. Það var verið að
redda viðarbútum fyrir sumarbú-
staðinn, laga grindverk, uppi á þaki
og bara nefndu það, – afi var að.
Hann eyddi heilmiklum tíma í allt
viðhald o.fl. en hann var líka vel
þekktur fyrir það að rækta kartöflur.
Í dag geri ég mér grein fyrir því hvað
þetta hefur verið mikil búbót, því
ekki var eins mikið úrval á öllu mögu-
legu og í dag. Afi lagði stóran skika af
garðinum í Granaskjólinu undir kart-
öflur og var ánægður með þetta allt
saman. Þar var líka stærðar sand-
kassi, þar sem við systkinin stund-
uðum búðarleik á hverjum degi
ásamt fleiri krökkum úr hverfinu, en
þegar Svava litla var vaxin upp úr
sandkassaleik var hann fjarlægður
og kartöflum plantað þar í staðinn.
Afi sagði: „Þetta eru svo andskoti
ljómandi fínar kartöflur!“ Í myrkra-
kompunni niðri geymdi afi allar kart-
öflurnar yfir veturinn, en þetta má
segja að hafi verið heilagur staður í
augum afa, það var enginn annar með
lykil að kartöflugeymslunni. Eitt sinn
sem krakki komst ég inn í geymslu,
sem auðvitað enginn krakki átti er-
indi í, en hvert var leyndarmálið?
Þarna voru bara kartöflur – dimmt,
kalt og draugalegt og hellingur af
kössum fullir af kartöflum og ekki
skildi ég hvað var svona mikilvægt
við þessa dimmu kompu með fúkka-
lykt.
Nú í dag veit ég betur, en afi rækt-
aði kartöflur á sama svæðinu a.m.k.
yfir 20 ár án þess að hvíla jarðveginn
eða rækta eitthvað annað til að koma
jafnvægi á næringargildið í jarðveg-
inum. Hann átti það til að henda þara
á skikann, en það hefði átt að gerast
oftar. Svo var hann að furða sig á því
að sum árin, og þá sérstaklega síð-
ustu árin, voru flestar kartöflurnar
með vörtur og einhver lýti á hýðinu
og það var náttúrulega ekki nema
von eftir öll þessi ár – það var engin
næring eftir. En afi blessaður mátti
ekki hugsa til þessa að hvíla garðinn,
það var sóun, en það var oft haft orð á
því við hann.
Eitt árið er ég var þarna náði ég að
kría út úr afa smáskika undir stofu-
glugganum að austanverðu, sem var
á milli hússins og bílskúrsins og það
var ekkert æskilegur staður til að
rækta neitt út af sólarleysi. Ég vildi
endilega prufa og þar ræktaði ég rad-
ísur, kál, gulrætur og einhver blóm
o.fl. Svo gekk þetta ekkert of vel út af
sólarleysi og þarna var afi að tuða að
þetta væri nú sóun á kartöfluplássi,
því ég virtist ekki rækta neitt nema
bölvað illgresi. Ef það voru ekki kart-
öflur þá var það illgresi. Alger synd í
hans augum.
Seinna var allt þetta fyllt með kart-
öflum og ekki nóg með það þá tróð
hann kartöflum fyrir framan litlu
grenitrén sem voru fyrir framan hús-
ið við gangstéttina. Ég sagði nú við
hann, að ég héldi að þetta gengi nú
ekki að vera að reyna að setja kart-
öflur þarna. Hann vildi nú meina að
það mætti prófa þetta og hló, því að
þetta væri ekkert notað í annað og
það væri ekkert vit í því að nota ekki
plássið. Aldrei heyrði ég neitt meira
um þetta. Hvort honum tókst að taka
eitthvað upp þarna fyrir framan veit
ég ekki. Það þrífst ekkert nálægt
grenitrjám hvort sem er, en þetta var
svo sannarlega afa líkt, en hefði hann
verið við garðrækt síðastliðin 10 ár
hefði ég getað gefið honum ýmis góð
ráð í sambandi við garðrækt sem eru
notuð hérna í Englandi. Þeir hafa
sniðug ráð frá Viktoríutímanum með
ræktun á kartöflum sem hann afi fór
alveg á mis við. Ég vildi að ég hefði
vitað betur þá, hann afi hefði orðið
mjög hrifinn.
Afi var alveg óstjórnlega nýtinn og
það mátti ekki sóa einu eða neinu og
það var allt endurnýtt, ef mögulegt
var að nota það. Sem gott dæmi um
það var að ömmu Svöfu var gefið í
brúðargjöf land við Meðalfellsvatn
frá fósturforeldrum sínum á Grjót-
eyri og þar byggðu þau fyrsta sum-
arbústaðinn við Meðalfellsvatn. Afi
notaði víst þessa gömlu viðar ávaxta-
kassa og allt sem að hann gat lagt
hendur á við bygginguna á bústaðn-
um. Það eru um 60 ár síðan. Þarna
dvaldi hann með sína fjölskyldu öll
sumur og flestir eiga góðar minning-
ar frá þeim árum. Þarna var hann að
stússast, bæði við viðhald á bústaðn-
um, bátaskýlinu, kamrinum, bryggj-
unni, bátnum o.fl. Höggva við í eld-
inn, veiða fisk í matinn – það er að
segja þegar fiskur var í vatninu. Og
auðvitað var hann með góðan skika
fyrir kartöflurækt, það þurfti að
koma þeim niður og svo taka þær
upp, hreinsa og þurrka. Alltaf eitt-
hvað fyrir stafni.
Svo að degi loknum uppi í sum-
arbústað voru oft spilin tekin upp og
maður neyddur til að spila. Ef afi var
með góð spil á hendi, neftóbak, sjúss
við höndina og með góða stigagjöf þá
var hann afi nú glaður. En ef að hann
og hans lið voru ekki á uppleið með
stigafjöldann kárnaði gamanið og afi
gat misst snarlega áhugann. Þá var
það hjá honum: „Hva, – bölvuð, fjandi
léleg spil!“ og þusað mikið.
Á þessum árum var ég í Myndlista-
og handíðaskólanum í keramiki og
hafði verið nýbúin að renna heil-
marga jarðleirspotta, skreytta og
glerjaða, sem ég var með úti í glugga
í þvottahúsinu, tilbúna fyrir næsta
ræktunartímabil, úti í garði. Afi, sem
var eldsmiður, smíðaði mikið af fiski-
krókum, til að húkka fiskinn með, kú-
bein og fleiri verkfæri, sem ég man
ekkert hvað heita. Á þessi verkfæri
notaði hann þessa hömruðu máln-
ingu, Hammerite, og ef það var eitt-
hvað eftir í penslinum var því gluðað
á vegginn inni í kyndiklefa þar sem
að hann var með lítið verkstæði og
veggurinn þar var ansi litríkur; það
mætti líkja honum við bútasaums-
teppi.
Einn daginn komum við mæðgur
heim, afi kemur strax inn brosandi út
að eyrum og segir mér að koma með
sér inn í þvottahús því að hann ætli
nú að sýna mér svolítið. Þá hafði hann
verið að nota grá- silfraða málningu
og átti pínulítið eftir í dollunni og
ákvað að klára málninguna. Hvað
haldið þið að sveinninn hafi gert?
Hann málaði alla blómapottana mína
silfurgráa. Mér lá við yfirliði! Átti
ekki orð.
Það er eins og ég segi, það var ekki
fegurðarskyninu fyrir að fara, heldur
var nytsemin í hávegum höfð, sem er
kannski ekki nema von, eftir allt það
sem hann hafði þurft að ganga í gegn-
um. Í Englandi í dag, ca 18 árum síð-
ar, er þetta stællinn að mála potta og
dalla með silfraðri málningu til að
þeir sýnist galvaniseraðir. Afi var
sennilega fyrstur með þá hugmynd –
brautryðjandi í garðhönnun! Þetta er
nú allt í góðu gríni og ekkert illa
meint, því að öll erum við sérstök.
Afi var nú undir lokin orðinn ansi
lítilfjörlegur, en ég sá hann síðast fyr-
ir um einu og hálfu ári. Hann þekkti
mig þó sem var nú meira en ég átti
von á. En hann löngu tilbúinn að fara.
Því að ekki gat hann nú mikið að-
hafst, en því var hann vanur svo það
voru mikil umskipti fyrir hann að
fara á elliheimili og geta ekki unnið
vegna heilsuleysis. Þær hjúkkurnar á
elliheimilinu sögðu hann svo ljúfan og
þægan að það hefði aldrei verið neitt
vesen á honum, blessuðum karlinum.
En eitt veit ég þó, það hefur verið
tekið vel á móti honum þegar hann
kom yfir móðuna miklu. Þar hefur
verið tekið vel á móti honum, bæði
amma Svafa, Rúna, Guðni svo og allir
bræðurnir og fleira fólk. Við öll fjöl-
skyldan munum hittast þarna aftur,
þegar við ljúkum okkar verki hérna á
jörðu niðri og það er ekki vafi á því,
að allar þær bænir sem honum voru
sendar meðan hann átti við veikindi
að stríða hafi gert honum ferðalagið
„yfir“ léttara. Bænin flytur fjöll! Það
var nú þannig þegar afi varð veikur,
síðustu vikuna, þá var ég á leið til
Parísar, en meðan á þeirri dvöl stóð
varð mér oft hugsað til hans afa. Einn
daginn var ég svo sannarlega látin
vita að hann afi væri nú farinn og það
þurfti ekki síma eða tölvuvæðingu til.
Því ef við hlustum á okkar innri mann
er „símsvarinn“ hjá okkur til staðar. Í
það skiptið vissi ég að hann afi minn
var farinn.
En ég veit að hann er kominn á
betra svið og þar getur hann verið
sprækur og bisað við sínar kartöflur
ef hann vill og beðið eftir okkur hin-
um sem hérna erum.
Ég vona að með minningu „afa
langa í Granó“ í hjarta okkar getum
við haldið okkar starfi áfram hérna,
en haft trú, von og kærleika að okkar
leiðarljósi í framtíðinni.
Svafa Björg Einarsdóttir.

 


 0

102051
6



(%$# $# 9 $+%4$#
#8 #   7"+ #
%
' )$ D

    8 
 
(  "1   "$$

,# '#,# ')9-
/ 0 
  
 
51
6

E


35
?.



.9 $AD
% $  7"+ #
8
9 $(" 
   3 "    
  ,    ""  "99$
 $-;# 
"(%-
"(%##
 
-;##
 );-4-: # 
57 $
-;#   1$ ) 9##
) 9.-;# 
"4-#")

8 $;#  ;#
 ##
(F ()9-
:
    '   

  5?5.15.153&
"#"G
",' 8'
    *

! 
   ""   "$9$
2   3    ( ' 
0  
  &  
  4 #
& (8-4   E% +
- 7##
  #"
8E% + 
"*-
"##
 74 E% +# * C 7# 
E% +1$ $
"##
& 9(* 
"# -

  ' 
 
5
10253&    5!   
 3  1 .  &     '3 '
% 7  ;
,# '7 % $-
/ 0    
    
 

102010

545
5


    5!   
 1      *  < '   "" 
 "99$
* $ '# 
" 
 
$   ;#H##
4 
$ ##  
(;# 
58
$   1$ 
"##

$ *" ## 1$ ) 9
$"# 
))9-

16
45
53& (%"# ",
      2

 "1   "$$
%      &    
 
  :    ('  2
    
.$B"##

)" ##-