Morgunblaðið - 10.05.2001, Blaðsíða 46

46 FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
TÖLUVERT flóð er nú íÖxará auk þess sem víðamá sjá vatnsstrókastanda upp úr jörðinni
þar sem vatnið smýgur í gegnum
sprungur en mikið hefur rignt að
undanförnu. Einnig hefur stöðu-
vatn myndast fyrir neðan neðri
hamravegginn en nokkurt tjón
hefur orðið vegna þessa. „Ég man
ekki eftir að hafa séð svona mikið
vatn í ánni. Fossinn er alveg gríð-
arlega breiður og tignarlegur,“
sagði Sigurður Oddsson, þjóð-
garðsvörður á Þingvöllum.
„Það hefur hækkað í Öxaránni
en það er sérstaklega mikið í ánni
núna. Þegar flóð koma í ána og hún
hækkar uppi við foss leitar vatnið
undir hamravegginn og kemur út á
völlunum en gríðalega mikið vatn
hefur safnast þar. Mjög víða kem-
ur vatn upp úr jörðinni fyrir neðan
hamravegginn,“ sagði Sigurður.
Að sögn Sigurðar hefur vatnið
náð að skemma bæði malarstíga og
ræsi og er hann þá að vísa til mal-
arstíganna í hlíðinni fyrir neðan
neðri gjábarminn. Fleira hefur þó
skemmst í rigningunni þar sem
vatn hefur runnið eftir veginum
neðst í Almannagjá og tekið með
sér möl úr veginum. Sigurður taldi
erfitt að meta kostnað vegna
skemmdanna en sagði að ráðist
verði í viðgerðir eins fljótt og unnt
er.
Hann segir að nú sé hætt að
rigna og því sé líklegt að flóðin
sjatni innan skamms.
Vegir hafa rofnað og jafnvel far-
ið í sundur vegna vatnavaxtanna
og var Gjábakkavegur á milli Þing-
valla og Laugarvatns lokaður í
gær af þeim sökum. Vinnuflokkur
frá Vegagerðinni kannaði ástand
vega í gær og reyndist
um Uxahryggi svo illa f
hann er talinn óökufær. E
Vatnsmagnið hefur margfaldast í Öxará þar sem hún streymir úfin líkt og u
Mikil flóð í Öxará á Þingvöllum í kjölfar s
Vatnsstrókar s
upp úr jörði
Gífurlegir vatnavextir
eru nú í Öxará vegna
leysinga og mikillar úr-
komu síðustu daga. Má
segja að Þingvellir séu
nánast á floti.
Vegurinn yfir Vallalæk á Lyngdalsheiði fór í sundur
Morgunblaðið/Einar Sæ
Engu er líkara en brýrnar á Þingvöllum séu á floti þar sem va
urinn hefur flætt alveg upp undir þær.
MENNING SMÁÞJÓÐA
Menning smáþjóða í Evrópu áundir högg að sækja, meðalannars vegna þess að sjón-
varpsefni er alltaf að þynnast út og
taka meira rými í dagskrá á kostnað
innlendrar dagskrárgerðar og list-
rænnar framleiðslu. Þetta kom fram á
alþjóðlegri menningarráðstefnu
sautján landa sem Tinna Gunnlaugs-
dóttir, forseti Bandalags íslenskra
listamanna, greindi frá í Morgun-
blaðinu fyrir skömmu. Í máli hennar
kom jafnframt fram að útvarpsstöðv-
ar í Evrópu verji sífellt minni útsend-
ingartíma í nútímatónlist og „áhugi
fjölmiðla á innlendri tónsköpun [hafi]
minnkað stórlega.“
Á ráðstefnunni var þeim tilmælum
beint til stjórnvalda að þau tryggðu
innlendri listsköpun það vægi sem
henni ber í fjölmiðlum sem eru í al-
menningseign og bent á að sjónvarpið
væri í raun orðið miðja menntunar
eða menntunarskorts Evrópubúans.
Undanfarin ár hefur ríkissjónvarp-
ið hér á landi sætt gagnrýni fyrir að
sinna ekki nægilega vel menningar-
legum skyldum umfram einkareknar
sjónvarpsstöðvar. Ofangreindar upp-
lýsingar eru því þörf áminning til Ís-
lendinga um að móta sér skýra stefnu
um hlutverk ríkisrekinna miðla.
Morgunblaðið hefur margsinnis
ítrekað þá skoðun að íslenska ríkið
eigi ekki að reka afþreyingarútvarps-
eða sjónvarpsstöðvar í samkeppni við
einkareknar stöðvar. Enda er stað-
reyndin sú að styrkur RÚV liggur á
öðrum sviðum, en það hefur á löngum
tíma sannað að það er meðal þeirra
stofnana sem best geta hlúð að menn-
ingararfi þjóðarinnar. Flutningur á
innlendri tónlist í útvarpi og sjón-
varpi, vandaðri innlendri dagskrár-
gerð, fræðslu- og menningarefni,
hlýtur því að vera sá grundvöllur sem
starfsemi þess ber að byggja á og
réttlætir rekstur þess. Í ljósi þess að
smáþjóðir á borð við Íslendinga verða
sjálfar að standa vörð um þá listsköp-
un sem á sér stað í landinu og koma
henni á framfæri við umheiminn, er
full ástæða til að taka undir orð Tinnu
Gunnlaugsdóttur er hún segir að
„forgangur innlendrar menningar í
ljósvakamiðlum [sé] lykilatriði til að
byggja upp menningarlega sjálfsvit-
und þjóða“. Gott erlent menningar-
efni er þó að sjálfsögðu afar mikil-
vægt innlegg, eins og Beckett-hátíð
Sjónvarpsins undanfarnar vikur
sannar vel.
Í grein forseta Bandalags íslenzkra
listamanna er ennfremur bent á að
útgáfufyrirtæki í Evrópu séu að
mestu hætt að gefa út nótur og að
risafyrirtæki í tónlistarútgáfu stýri
útgáfustarfsemi þar sem markaðs-
sjónarmið séu alls ráðandi. Frétt í
Morgunblaðinu í gær, þess efnis að
Hafliði Hallgrímsson tónskáld eigi
verk í nýju nótnahefti sem gefið er út
í Bretlandi, fær aukið vægi í þessu
sambandi, en tekið er fram að heftið
gefi góða hugmynd um tónlistarhefð
Vesturlanda og tónlistartengsl ólíkra
landa. Grundvöllur þess að íslenskir
listamenn geti sem flestir átt hlut-
deild í því að móta listhefðina með
slíkum hætti er að mótuð verði stefna
til að tryggja útgáfu tónverka, ekki
síður á prenti en á hljóðdiskum. Það
er frumforsenda þess að verkin séu
flutt og rannsökuð af fræðimönnum.
Og því miður er ekki hægt að búast
við því, að einkaaðilar tryggi slíka út-
gáfu án einhvers atbeina frá opinber-
um aðilum.
Sama máli gegnir um útgáfu á rit-
um merkra íslenskra höfunda og
fræðimanna, en sem dæmi um van-
rækslu í þessum efnum má benda á að
ekki er enn til heildarútgáfa á verkum
Vilhjálms Stefánssonar, landkönnuð-
ar, á íslensku.
Öndvegisrit og tónverk þjóðarinn-
ar eiga að vera öllum aðgengileg, því
aðeins þannig geta þau orðið kjölfesta
frjórrar þjóðarvitundar sem samtím-
inn síðan mótast af hverju sinni.
FORVARNASTARF VEGNA SJÁLFSVÍGA
Öflugt forvarnastarf er að flestramati vænlegasta leiðin til þess
að vinna gegn hárri tíðni sjálfsvíga en
forsenda fyrir slíku starfi er þekking
á orsökum og eðli sjálfsvíga. Sú þekk-
ing er nú lítil. Í tillögum starfshóps
landlæknis um forvarnir vegna
sjálfsvíga er það eitt af forgangs-
verkefnum að auka rannsóknir og
bæta skráningu sjálfsvíga og sjálfs-
vígstilrauna. Einnig er lagt til að
þjónusta geðdeilda verði efld, stofnað
verði forvarnateymi í héraði og að-
gengi að almennri sérfræðiþjónustu
verði bætt.
Eins og fram kom í máli Sigurðar
Guðmundssonar landlæknis á kynn-
ingarfundi, þar sem tillögurnar voru
kynntar, er samfélagið nú tilbúið til
að fjalla um vanda sem tengist geð-
rænum sjúkdómum og sjálfsvígum
sem væru grein á meiði þeirra. For-
dómar samfélagsins gegn geðsjúk-
dómum öftruðu lengst af opinni um-
ræðu um þá. Á undanförnum árum
hefur hins vegar orðið nokkur við-
horfsbreyting með aukinni upplýs-
ingu. Æ fleiri þora nú að koma fram á
sjónarsviðið og viðurkenna og ræða
geðsjúkdóma.
Umræða um sjálfsvíg hefur einnig
verið takmörkuð vegna ótta við að al-
menn umræða geti orkað hvetjandi á
þá sem eru í sjálfsvígshugleiðingum.
Ljóst má þó vera að almenn umræða
og upplýsing er ein af grunnforsend-
um þess að forvarnastarf vegna
sjálfsvíga beri árangur. Eðli málsins
samkvæmt þarf sú umræða hins veg-
ar að vera jákvæð og uppbyggjandi,
ekki of hávær en markviss.
Fleiri falla fyrir eigin hendi hér-
lendis en í umferðarslysum. Með því
að rjúfa þagnarmúrinn um sjálfsvíg
og efla þekkingu og þjónustu innan
sem utan heilbrigðisstofnana má án
vafa fækka þeim sem sjá enga aðra
leið en að svipta sig lífi.