Réttur - 01.12.1916, Side 3

- 117
er eg vil sérstaklega benda á sem fyrstu leiðina á sviði
alþýðunnar.
Sterkasta afltaug kaupfélaganna eru sjóðstofnanir þeirra,
hinn sameiginlegi varasjóður félagsmanna og séreignasjóð-
irnir, stofnsjóður og sparisjóðir, er sum kaupféfög hafa
stofnað ti! að ávaxta sparifé einstaklinga.
í sumum héruðum, þar sem erfiðast er fyrir alþýðumenn
að skifta við bankana, hafa kaupfélögin beinlínis tekið að
sér hlutverk þeirra. Sá liður í starfsemi félaganna hefir stór-
um auðgað sveitirnar, þar sem öflug félög hafa þróast. —
Þessu til sönnunar nægir að benda á dæmi: Meðalbóndi,
sem verzlað hefir við Kaupfélag Pingeyinga síðustu 25 árin,
á nú nokkuð á annað þúsund krónur í stofnsjóði félagsmanna,
auk sparisjóðsinnstæðu og hlutar í sameign félagsmanna
— húsum og sjóðum. Þessi stofnsjóðseign er skoðuð sem
baktrygging fyrir vörupöntun einstaklingsins.
Að frádregnu árlegu hundraðsgjaldi af vöruverðinu í fé-
lagssjóðina, fær kaupfélagsmaðurinn erlendu vörunað —8%
ódýrari en hjá kaupmönnum.
Kaupfélögin standa vel við að gefa hærri vexti af inn-
stæðufé manna heldur en bankarnir, þar eð þau nota það
til viðskiftareksturs og hafa það sífelt í veltu. F’annig get-
ur einstaklingurinn stöðugt átt fé sitt á vöxtum.
— Virðist lesendum þetta eigi nokkuð á annan veg, en
það sem áður tíðkaðist og enn ríkir í ýmsum landshlutum,
að bóndinn stingur þessum gróða í vasa dönsku verzlan-
anna og kaupmanna, og búmaðurinn, sem meira átti inn-
stæðumegin, fór með mismuninn heim í handraðann.
— Þar sem hagstæður kaupfélagsskaparins náðu eigi
fótfestu, hafa allvíða verið stofnaðir sparisjóðir í sveituin
og héruðum, er að nokkru leyti hafa komið í staðinn fyrir
þennan lið félagsskaparins, og dregið að sér fé manna,
sem annars mundi að mestu leyti hafa orðið eyðslueyrir.
Fyrir fullum mannsaldri síðan mótaði hvergi á landinu
fyrir þeim sporum, sem eg hér bendi a og horfa í rétta átt.
— — Stofnun íslandsbanka árið 1904 hafði i för með
sér miklar breytingar til bóta í atvinnu- og fjármálum. En