Réttur - 01.02.1925, Qupperneq 40

42
Rjettur
Þýskaland.
Eins og kunnugt er, hefir Þýskaland haft á að skipa ýms-
um ágætismönnum, er hafa beitt sjer fyrir margskonar um-
bótum í þjóðfjelagsmálum. Verkalýðshreyfingin hefir um lang-
an aldur verið þar mjög öflug og komið fram mörgum um-
bótum. Þannig voru þar í landi samþykt lög, árið 1890, er
veiltu atvinnurekendum rjett, en að vísu ekki skyldu, til þess
að velja nefndir verkamanna, er gera skylclu tillögur um ýms
tnannúðarmál. Árið 1905 voru með lögum stofnaðar slíkar
nefndir verkamanna í námurekstri, er hafði 100 verkamenn
eða fleiri í þjónustu sinni.
Að vísu verða þetta ekki talin rekstursráð, en þó má líta
á þessar nefndarskipanir sem undanfara hinna eiginlegu ráða,
er síðar koma til sögunnar.
Þegar byltingin braust út í Þýskalandi voru þar víða í
bæjunum stofnuð verkmanna- og hermannaráð. Og með til-
skipun frá 23. des. 1918 voru sett á stofn verkamannaráð í
atvinnugreinum, sem höfðu fleiri en 20 menn í þjónustu
sinni. Völd þessara ráða voru að ýmsu leyli aukin með
mörgum ákvæðum eftir kröfum verkamanna.
En alt voru þetta bráðabirgðaráðstafanir, sem ekki náðu
almennri festu eða formlegri löggildingu.
Síðar lagði svo þýska lýðveldisstjórnin fram frumvarp um
rekstursráð og varð það að lögum snemma á árinu 1920.
Lög þessi voru studd af jafnaðarmönnum, og auk þess
veitli lýðveldis- og miðflokkurinn þeim dræmt fylgi, en móti
þeim gengu sameignamenn og hægriflokkarnir. Og um af-
stöðu verkamannanna yfirleitt til ráðanna, má segja það, að
þeir vilja ekki án þeirra vera,'^en óska þess, að valdsvið
þeirra verði aukið að mun.
Eftir þessum lögum ber að velja rekstursráð í atvinnugrein-
um með 20 verkamenn eða fleiri, en þar sem verkamennirnir
eru aðeins frá 5 — 20 velja þeir sjer einn trúnaðarmann.
Kosningarrjett til ráðanna hafa allir verkamenn yfir 18 ára.
Kjörgengi er bundið við 24 ára aldur, þýskan ríkisborgara-
rjett og minst 6 mánaða vist í atvinnugreinum.