Réttur - 01.02.1925, Blaðsíða 77

Réttur

ílokkar eða aðalstel'nur í þjóðmálum, sem nú eru uppi. Sam-
vinnustefnan og jafnaðarstefnan um almennu framfarirnar,
en samkepnisstefnan um einstaklegu framförina. En þótt sam-
vinnustefnan og jafnaðarstefnan séu þannig báðar reistar um
sama stefnumið, þá skiftast svo skoðanirnar um leiðirnar að
markmiðinu, að þær geta ekki orðið samtaka eða unnið saman,
enda er jafnaðarstefnan reist á þrengri grundvelli og einkum
með hagsmuni verkamanna í bæjum og borgum fyrir augum, en
samvinnustefnan með hagsmunum alira fyrir augurn, og auk
þess viðurkennir samvinnustefnan ekki gildi eða réttmæti ýmsra
þeirra leiða, sem jafnaðarstefnan hugsar sér að markmiðinu. —-
Samkepnisstefnan er háð til að efla eða viðhalda yfirráðum
hinna fáu á kostnað liinna mörgu. Vér lifum undir valdi þeirr-
ar stefnu nú, hún hefir vaxið upp og viðlielst i skjóli og fyrir
áhrif hinnar svo kölluðu „frjálsu samkeppni". Hún er þvi varn-
arstefna, sem svarar til ilialds, til að viðhalda þvi núverandi
skipulagi í þjóðmáium og viðskiftamálum, því skipulagi sem
heldur fjöldanum, verkamönnum og smáframleiðendum, t. d.
bændum og smáútgerðarmönnum, eins og nokkurskonar mjólk-
urkúm fyrir hina tiltölulega fáu, sem liafa fyrir rás viðburð-
anna fengið aðstöðu til að lifa á annara erfiði, ekki hóflegu
liollu lifi, heldur óhollu óhófsömu spillilífi eða afætulífi,
likt og hin svokölluðii sníkjudýr lifa á líkömum og lífsafli ann-
ara dýra. Hún keppir að því að viðhalda hinni hóflausu eyðslu
í opinberu lifi og ofvexti verslunarinnar, hæði að þvi er snertir
fjölda verslananna og verslunarmagns á óhófs- og ónytja-
varningi.
Frjáls verslun frjáls samkepni. það er tiðast, að menn
rugli saman og telji eitt og sama hugtak liggja í orðunum
frjáls verslun cða frjáls samkepni, en það er þó sitthvað. í mót-
setningu við einkaleyfa- og haftastefnuna í verslun og við-
skiftum, þá stefnu sem i daglegu tali er nefnd einokun, var sett
sú hugstin, að verslunin ætti að vera alfrjáls, þ. e. að engar
hömlur eða höft eða sérieyfi væri tengd við verslunina. Einka-
leyfin og höftin voru sett og álitin nauðsynleg til þess að
tryggja það, að verslunin legði ekki óhæfiiega há útgjöld á
íramleiðsluna, voru þau þannig sett í góðu skyni þótt til annars