Réttur - 01.01.1944, Side 4

8
RÉTTUR
un frá Bandaríkjastjórn gegn því að samþykkja slíka stjórnarskrá
og slíta sambandinu við Danmörku. Virtist Bandaríkjastjórn líta
svo á sem þaS væru aSeins „vissir hópar“ manna á Islandi, sem
vildu samþykkja lýSveldisstjórnarskrána þá, og er vart of sterkt til
orSa tekiS þó sagt sé aS eiginlega hafi veriS lil þess mælzt viS ís-
lenzku ríkisstjórnina aS þaggaS væri niSur í þessum íslendingum,
sem vildu stofna lýSveldi 1942.
Ólafur Thors, þáverandi forsætisráSherra, skýrir svo frá gangi
málsins: viSvörun Bandaríkjastjórnar, svörum Alþingis og ríkis-
stjórnar og svari Bandaríkjastjórnar aftur í útvarpsræSu, er hann
hélt 5. okt. 1942 og birt var í Morgunbl. 7. okt. 1942:
„Viðskipli íslenzku stjórnarinnar og Bandaríkjastjórnar.
ÞaS mun hafa veriS sunnudaginn 26. júlí s.l., aS hingaS kom einn
af aSalráSamönnum Bandaríkjanna. AS kvöldi þess dags átli hann
tal viS ríkisstjóra og mig, og tjáSi okkur, aS í Bandaríkjunum ríkti
andstaSa gegn því, aS íslendingar slitu sambandinu viS Dani fyrr en
sambandslagasamningurinn segSi til um, vegna þess aS Bandaríkin
teldi þaS geta skaSaS sína hagsmuni. Var af Islands hálfu m. a. bent
á, að samkvæmt alþjóSarétli væri sá samningur þegar úr gildi fall-
inn, en því til svaraS, aS slíkt gæti alltaf veriS álitamál.
LeiS nú fram til 31. júlí, en þann dag bárust mér ný boS sama
efnis frá stjórn Bandaríkjanna, og mér var afhent ónákvæmt afrit
þess skeytis, er sendifulltrúa Bandaríkjanna hér á landi hafSi um
þetta borizt.
Svona stóSu sakir þann 4. ágúst, er Alþingi kom saman. Þann
dag aS kvöldi gaf ríkisstjórn þingmönnum skýrslu um máliS og ber
fram þá ósk, aS henni til aSstoSar í málinu yrSu skipaSir 2 menn
frá liverjum þingflokki og var þaS gert.
Var nú unniS af kappi aS málinu. Þann 3. ágúst afhenti ég sendi-
fulltrúa Bandaríkjanna svohljóSandi lilkynningu, en jafnframt var
sendiherra íslands í Washington símaS um máliS:
Álitsgjörð, afhent sendijulltrúa Bandaríkjanna af forsœtisráð-
herra þann 8. ágúst 1942.
Út af hinum vinsamlegu skilaboSum, sem þér fluttuS mér 31. júlí